Nền nông nghiệp Israel, phép màu giữa hoang mạc khô cằn

1. Lịch sử cải tạo nền nông nghiệp tại Israel 

Nằm trên bờ đông nam Địa Trung Hải, bờ Bắc Biển Đỏ, nhà nước Israel nằm trọn trong vùng lãnh thổ bán hoang mạc, đặc trưng bởi khí hậu khô cằn, khắc nghiệt và thiếu nước quanh năm. Điều kiện đó vô hình chung làm tất cả chúng ta liên tưởng đến một nước nghèo khan hiếm các sản phẩm nông nghiệp. Thế nhưng, ngược lại với những suy đoán, tính đến thời điểm hiện tại, nhà nước của người Do Thái đã bất chấp toàn bộ những điều kiện không thích hợp với nông nghiệp để trở thành cái nôi của loại hình nông nghiệp độc đáo giữa hoang mạc và là quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu trên thế giới.

Có tổng diện tích lãnh thổ chỉ khoảng 20.000 km2, trong đó có khoảng 70% bị vùi trong hoang mạc, khoảng 30% diện tích còn lại là những dãy núi đá trọc với khí hậu vô cùng khắc nghiệt, Tuy nhiên, bằng sức sáng tạo và khối óc của người dân Israel qua các thời kỳ, diện tích đất canh tác cho các sản phẩm nông nghiệp đã chiếm tới trên 25%. Với tỷ lệ này, Israel đã tự mình đáp ứng nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp trong loại hình này đến 95% thay vì phụ thuộc phần lớn vào nguồn sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài. 

Không chỉ đáp ứng gần như tối đa nhu cầu tiêu thụ nông sản, Israel là quốc gia đi tiên phong trong nền nông nghiệp công nghệ cao và nằm trong tốp những quốc gia có tình hình xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới với khoảng 3,6% GDP giá trị xuất khẩu của quốc gia Trung Đông, mặc dù không sở hữu những lợi thế vượt trội. Tất cả những thành tựu ngọt ngào về nông nghiệp này đã được tổ tiên của người Do Thái sống trên lãnh thổ Israel khai sinh và gây dựng qua chặng đường hồi hương của mình trên mọi miền thế giới trong lịch sử. 

Theo nhiều tài liệu ghi chép lại, từ đầu thế kỷ XIX, dấu hiệu của quá trình cách tân nông nghiệp đã được nhen nhóm khi trào lưu nhập cư của dòng người Do Thái vào lãnh thổ của Palestine. Khi ấy họ mua lại của những người dân địa phương những mảnh đất bán hoang mạc và dường như không còn chút hy vọng nào cho gieo trồng các loại cây lương thực. Phần lớn chúng đã bị bỏ hoang từ lâu hoặc bị tàn phá bởi nạn phá rừng của cư dân bản địa hay thiên tai khắc nghiệt.

Sau khi có được đất, người Do Thái đã bắt tay vào công cuộc cải tạo bằng việc thu lượm sỏi đá, rửa mặn và trồng thêm rừng để ngăn chặn xói mòn đất. Sau khoảng trên dưới nửa thế kỷ tập trung cho phục hồi, sản lượng đất tại Israel đã tăng mạnh lên trên 1.070.000 dặm Anh với năng xuất vượt 16 lần so với thời điểm ban đầu. 

Bị chìm trong nạn thiếu nước trầm trọng, cư dân tại quốc gia Trung Đông cũng tích cực công cuộc cải tạo nguồn nước. Bằng việc kết nối với hệ thống thủy điện quốc gia như các trạm bơm, kênh mương, hồ chứa chằng chịt trên phạm vi cả nước, lượng nước tái tạo lên đến trên 160 triệu m3 mỗi năm phục vụ đến 75% nhu cầu tưới tiêu của nông nghiệp bên cạnh nhu cầu sinh hoạt. 

Nói về lịch sử của ra đời của nền nông nghiệp tiên tiến giữa hoang mạc của Israel, ngoài sự nỗ lực từ cận đại, chúng ta không không nhắc đến nền tảng được gây dựng từ những người đi trước trên mảnh đất này từ hàng ngàn năm. Lịch sử ghi nhận, cách đây khoảng 2000 năm, vùng đất Israel nằm trên hoang mạc Negev cằn cỗi chính là lãnh thổ sinh sống của người Nabateans. Để có thể thích nghi được với yêu cầu của sự sống trên hoang mạc, họ đã mất rất nhiều thời gian, công sức để tìm ra các giải pháp. Trong đó, nổi bật nhất có thể kể đến thu gom nước lũ đến những khu vực quanh đê, hay tạo ra những rãnh lớn được đào thủ công. Ngoài ra, họ cũng biết gia tăng thêm độ phì nhiêu của đất bằng việc trồng trọt các cây họ đậu bởi khả năng hấp thụ lượng Nitơ lớn qua rễ cây. 

2. Những thành tựu ngọt ngào của nền nông nghiệp Israel trên hoang mạc

Từ một hoang mạc cằn cỗi chỉ sỏi đá và cát, sự tìm tòi nghiên cứu và đặc biệt là áp dụng triệt để các mô hình canh tác dựa trên những bước tiến của khoa học kỹ thuật mà người dân Israel đã thực sự tạo ra phép màu kỳ diệu cho nền nông nghiệp trên hoang mạc khô cằn.

Không chỉ một đến một vài loại cây trồng hay vật nuôi, hệ sinh thái nông nghiệp phát triển đến đỉnh cao với đa dạng những nông sản. Hai mô hình hợp tác nông nghiệp nổi tiếng tại Israel như Kibbutz và Moshav nhằm đi hiện thực hóa giấc mơ của người Israel về một cộng đồng nông nghiệp tiên tiến, công bằng tương trợ với nhau để tạo ra năng suất suất cao. Nhìn ngắm bức tranh nông nghiệp của Israel, bạn chắc chắn sẽ bất ngờ những thành tựu to lớn mà những người nông dân tại xứ sở dầu mỏ đã làm được.

Đặt chân đến Israel vào ngày đẹp trời, không khó để bạn phải “ồ” lên kinh ngạc trước cánh đồng lúa mì bạt ngàn, những vườn nho, kiwi trĩu quả trên các hoang mạc dài vô tận. Trong đó, những sản phẩm lúa mì và miến có diện tích đến trên 215.000 ha. Hoa quả vùng địa trung hải nổi tiếng như kiwi, nho, chuối táo, cherry...được trồng trên hầu hết các đất nước. Những loại rau củ từ nhiệt đới đến xứ lạnh như cà chua, tiêu, bí ngô...được trồng trong mùa đông trong các thung lũng và thu về năng suất rất cao. 

Ngoài ra Israel còn là quốc gia sở hữu năng suất sản xuất bông cao nhất trên thế giới với khoảng 5,5 tấn/hecta. 

Không những trong trồng trọt, việc áp dụng khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp cũng giúp “ hoang mạc quốc” có được tình hình chăn nuôi khả quan. Trong đó sản lượng sữa từ bò trung bình được thu về nhờ mô hình công nghệ cao tại Israel nằm trong tốp cao nhất trên thế giới với khoảng trên 10.000 lít mỗi năm và xuất khẩu đi nhiều quốc gia từ Á sang Âu. Ngoài ra, quốc gia Trung Đông còn là địa chỉ quen thuộc của thế giới với mặt hàng sữa cừu.  

Giữa hoang mạc khô cằn, nhưng Israel gây sốc với thế giới khi trở thành vựa thủy hải sản lớn, nơi cung ứng đến hàng ngàn tấn mỗi năm. Ngoài sản lượng thủy hải sản tự nhiên, một phần lớn là đến từ hồ nhân tạo như Negev giữa hoang mạc.

Không dừng ở thủy hải sản, rau củ, các sản phẩm ngũ cốc, thì Israel cũng là thiên đường của trái cây, tiêu biểu có thể kể đến như cam, chanh, bưởi, quýt, Poliamit...Ước tính, trên những hoang mạc khô cằn của Israel có đến trên 40 loại trái cây được trồng tại đây. Đặc biệt, đất nước có diện tích hoang mạc chiếm phần lớn này là quốc gia xuất khẩu nhót tây đứng thứ hai thế giới chỉ xếp sau Nhật Bản. 

Chỉ với khoảng 2,5% dân số làm trong lĩnh vực nông nghiệp, thế nhưng một sự thật sẽ làm bạn kinh ngạc đó chính là, số lượng ít ỏi này hiện nay đang giúp Israel xuất khẩu ra quốc tế trên 3,5 tỷ tấn nông sản khác nhau và rất nhiều những sản phẩm sữa chất lượng cao theo quy trình công nghệ hiện đại từ động vật hằng năm. Nền nông nghiệp thần kỳ giữa hoang mạc của Israel hiện nay đã khiến cả thế giới phải biết đến, đồng thời trở thành giải pháp đáng học hỏi dành cho tất cả các quốc gia có lãnh thổ bị vùi lấp trong hoang mạc. Vậy bí quyết nào giúp cho đất nước Trung Đông này gặt hái được điều phi thường và làm thế giới phải ngưỡng mộ như vậy? 

3.  Bí quyết chinh phục nền nông nghiệp phát triển đến đỉnh cao giữa hoang mạc của người Israel 

Chắc chắn một điều rằng, ngay sau khi chiêm ngưỡng bức tranh tuyệt tác về nông nghiệp của người Israel trên hoang mạc, bạn đã tự hỏi lòng mình là bằng cách nào xứ sở của người Do Thái lại có thể tạo ra phép màu kì diệu đến vậy. Theo nhiều nghiên cứu về thành công của quốc gia Trung Đông này, nên nông nghiệp đỉnh cao trên những hoang mạc của Israel được tạo thành chủ yếu từ sự tìm tòi, nghiên cứu sáng tạo của người bản ngữ, đặc biệt là ứng dụng triệt để khoa học, kỹ thuật triệt để vào sản xuất. Cụ thể, các bạn có thể theo dõi ngay sau đây.

3.1. Tận dụng nguồn năng lượng tái tạo và hạn chế chặt phá rừng

Chắc bạn quá quen thuộc với hình ảnh người dân chặt cây để đốt lửa để sử dụng tại nhiều vùng miền núi ở Việt Nam thì sang đất nước công nghiệp xanh như Israel, họ sẽ tận dụng triệt để nguồn năng lượng tái tạo như mặt trời để sử dụng trong sinh hoạt lẫn phục vụ các hoạt động trồng trọt cây cối hay chăn nuôi. Việc chặt phá rừng để làm nương rẫy làm đất đai khô cằn, bạc màu không được lựa chọn tại quốc gia này, thay vào đó họ phát triển các nhà máy điện mặt trời như một nguồn năng lượng sạch vĩnh cửu hay pin quang điện để sử dụng triệt để mà không phải chặt cây đốt củi như tại các nước đang phát triển để giảm tỷ lệ phá rừng, tàn phá môi trường nông nghiệp. 

3.2. Áp dụng triệt để khoa học, kỹ thuật thân thiện với môi trường vào nông nghiệp

Là một quốc gia hứng chịu nhiều tác động của thiên tai khắc nghiệt nên người dân Israel đã rất ý thức trong việc bảo vệ môi trường hay áp dụng những kỹ thuật thân thiện với môi trường trong quá trình sản xuất nông nghiệp. 

Tiêu biểu có thể kể đến như công nghệ tưới nhỏ giọt hiện đại để tiết kiệm nguồn nước khan hiếm giữa hoang mạc mà vẫn đủ nhu cầu tưới tiêu của thực vật dựa trên những nghiên cứu mới nhất. Không những vậy, kỹ thuật tưới tiêu hiện đại này cũng có tác dụng gia tăng thêm hàm lượng chất dinh dưỡng trong quả. 

Tiêu biểu như cà chua anh đào, đặc sản Israel trong làng ẩm thực toàn cầu, loại quả này dù được trồng trên hoang mạc khô cằn nhưng có độ ngọt và lượng khoáng chất cao gấp nhiều 2,3 lần cà chua thông thường. Người Israel có nguyên cả một trung tâm nghiên cứu khoa học về từng loại cây trồng để cho ra đời những loài thực vật thích nghi tốt nhất với điều kiện môi trường khắc nghiệt.

3.3. Tạo ra hệ thống hồ nuôi cá trên hoang mạc 

Nhắc đến những hoang mạc và phương án phát triển thủy hải sản, chắc không ít người thấy “giật mình” về điều vi diệu này. Tuy nhiên, hệ thống hồ nuôi cá trên hoang mạc đích thị đã xuất hiện trên hoang mạc thuộc lãnh thổ Israel từ rất lâu. Những cái đầu của người Do Thái đã tạo ra những cái hồ nước lợ trên hoang mạc nhờ hệ thống bơm hiện tại từ đại điểm khác xuyên qua mặt đất để vào hồ cá. Những hồ nhân tạo này chủ yếu là nước lợ chất lượng thấp, có hàm lượng muối cao rất phù hợp để nuôi cá biển. Để thích nghi hoàn toàn với điều kiện khan hiếm nước, các hồ nuôi, bể nuôi sẽ sử dụng một lượng vi khuẩn có lợi để làm sạch mà không phải thay nước như những hồ và bể buôi thông thường. 

3.4. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà khoa học với người nông dân

Một điều đáng ngưỡng mộ khác trong nền nông nghiệp kỳ tài giữa hoang mạc của Israel không thể không nhắc đến chính là sự phối hợp hiệu quả giữa các nhà khoa học chuyên nghiên cứu nông nghiệp với những người nông dân. Những nhà khoa học thậm chí còn là bạn của nông dân để tư vấn trực tiếp về các phương án trồng trọt, chăn nuôi tiên tiến như hệ thống nhà kính, những loại cây trồng mới, đặc biệt là các phương pháp kiểm soát sinh học, chống sâu bệnh và hạn chế sử dụng hóa chất.

Đây cũng là quốc gia đi đầu trong công tác đầu tư cho nghiên cứu. Ước tính mỗi năm quốc gia Trung Đông này đã rót ít nhất 100 triệu USD cho hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp. 

Trên đây chính là toàn bộ những thông tin thú vị xoay quanh nền nông nghiệp tỉ đô la trên hoang mạc của Israel cũng như bí quyết giúp cho quốc gia Trung Đông trở thành cường quốc về công nghiệp lẫn nông nghiệp ngay giữa hoang mạc. Hi vọng rằng, những thông tin trên đây về nền nông nghiệp Israel sẽ thực sự hữu ích với tất cả các bạn.