[Chi tiết] Các bước lập kế hoạch kiểm toán trong doanh nghiệp

1. Công tác chuẩn bị cho việc lập kế hoạch kiểm toán

Nhiệm vụ đầu tiên của một kiểm toán viên trong quá trình lập kế hoạch kiểm toán đó chính là cần chuẩn bị thật kỹ lưỡng các yếu tố liên quan, công cụ đắc lực phục vụ cho công tác lập kế hoạch như là khách hàng, đội ngũ nhân sự đảm nhiệm và thực hiện ký kết các hợp đồng. Cụ thể công tác này được thực hiện như sau:

1.1. Tiếp nhận các khách hàng của doanh nghiệp

Tiếp cận khách hàng là công việc không thể thiếu đối với doanh nghiệp trong công tác chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán. Theo đó, các công ty sẽ cần phải tiến hành đánh giá, phân công những nhân viên có nhiều kinh nghiệm và trình độ cao để tìm hiểu và tiếp cận các khách hàng tiềm năng nhất. 

- Đối với những khách hàng mới thì các nhân viên kiểm toán sẽ cần phải xem xét, tìm hiểu về lý do họ mời doanh nghiệp làm công tác kiểm toán, đồng thời thu thập các thông tin có liên quan đến hoạt động kinh doanh, tài chính của khách hàng. Ngoài ra, các kiểm toán viên cũng cần phải nắm bắt được những thông tin từ báo chí, ngân hàng dữ liệu, sách báo,… về khách hàng để thêm cơ sở làm việc.

Trong các trường hợp mà đơn vị đã có các kiểm toán viên tiền nhiệm thì sẽ cần phải tiến hành thu thập các thông tin quan trọng từ chính các kiểm toán viên tiền nhiệm đó và cần thận trọng trong một số trường hợp như là khách hàng không đồng ý để doanh nghiệp tiếp xúc với các kiểm toán viên tiền nhiệm hay trước đây đôi bên đã từng xảy ra những bất động lớn,… Thông qua đây, các kiểm toán viên sẽ nắm bắt được tình hình và có những quyết định chính xác cho công việc của mình.

- Đối với những khách hàng cũ của doanh nghiệp thì mỗi năm, sau khi đã hoàn thành công tác kiểm toán, các nhân viên sẽ cần phải cập nhật đầy đủ thông tin vào hệ thống quản lý nhằm mục đích đánh giá lại về khả năng có thể tiếp tục hợp tác hay không. Đôi khi có những trường hợp mà kế toán viên cần phải dừng lại công việc kiểm toán cho khách hàng bởi có xảy ra các tranh chấp, mâu thuẫn hay vi phạm hợp đồng,…

1.2. Phân công các kiểm toán viên phù hợp

Sau khi đã đánh giá và tiếp cận các đối tượng khách hàng thì doanh nghiệp sẽ cần phải tính toán về quy mô phức tạp hay đơn giản của các cuộc kiểm toán, từ đó sẽ tiến hành lựa chọn ra đội ngũ nhân viên kiểm toán phù hợp nhất thực hiện công việc. Quá trình lựa chọn này sẽ dựa trên cơ sở, yêu cầu về số người cần thiết, trình độ chuyên môn và do chính Ban Giám đốc của doanh nghiệp chọn, chỉ đạo thực hiện.

Đối với những cuộc kiểm toán lớn và quy mô phức tạp thì cần phải chọn ra các nhân viên kiểm toán xuất sắc nhất, có kinh nghiệm lâu năm, có khả năng xử lý được các vấn đề quan trọng. Còn những cuộc kiểm toán có quy mô nhỏ và đơn giản thì có thể lựa chọn những nhân viên ít kinh nghiệm và trình độ không cần quá cao.

1.3. Thực hiện ký kết hợp đồng kiểm toán

Bước cuối cùng trong công tác chuẩn bị lập kế hoạch kiểm toán đó chính là ký kết các hợp đồng kiểm toán. Và trước đó, doanh nghiệp sẽ cần phải có những buổi làm việc, trao đổi với khách hàng về các vấn đề trong hợp đồng như là mục đích, phạm vi kiểm toán, trách nhiệm của đôi bên, thời gian hợp tác, chi phí, hình thức thanh toán,…

Nếu như khách hàng và doanh nghiệp đều đồng ý với những điều khoản đã được đưa ra thì 2 bên sẽ tiến hành ký kết hợp đồng kiểm toán, bắt đầu thực hiện những thỏa thuận trong hợp đồng. Khi đó, doanh nghiệp kiểm toán sẽ chính thức trở thành chủ thể kiểm toán của khách hàng.

Tuyển dụng kiểm toán nội bộ

2. Tiến hành thu thập các thông tin liên quan đến đơn vị kiểm toán

Hợp đồng kiểm toán sau khi đã được ký kết thì các kiểm toán viên sẽ bắt đầu lập các kế hoạch tổng quát. Công việc đầu tiên cần thực hiện đó chính là thu thập toàn bộ những thông tin có liên quan đến khách hàng, đơn vị kiểm toán. Cụ thể, các thông tin đó cần được thu thập trên phạm vi rộng với các phương diện sau:

- Kiểm toán viên cần có những hiểu biết chung về thực trạng phát triển kinh tế cùng các chính sách hoạt động của đơn vị kiểm toán.

- Cần hiểu về lĩnh vực hoạt động của đơn vị đó, các yếu tố cạnh tranh và đặc điểm của ngành nghề kinh doanh là gì, các chế độ kế toán, quy định luật pháp có liên quan.

- Nhân viên kiểm toán sẽ phải nhận diện được các bên hữu quan đối với khách hàng, tức là các bộ phận trực thuộc, chủ sở hữu của đơn vị, các khách hàng, đối tác, công ty chi nhánh, các mối quan hệ giữa cá nhân, tập thể của đơn vị,…

- Để đảm bảo công tác kiểm toán được chất lượng thì các nhân viên kiểm toán cũng cần hiểu về các yếu tố trong nội tại của đơn vị như là đặc điểm về quản lý, sở hữu, tình hình hoạt động kinh doanh, vấn đề tài chính trong doanh nghiệp đó, các mặt hàng kinh doanh, dịch vụ cung cấp, doanh thu như thế nào,… thông qua các phương pháp như là:

+ Thu thập, nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến tình hình kinh doanh của đơn vị kiểm toán, các điều lệ, giấy phép, biên bản, hợp đồng hay các cam kết quan trọng,…

+ Tiến hành xem xét lại các kết quả từ các cuộc kiểm toán trước đó cùng các hồ sơ kiểm toán chung của đơn vị.

+ Đến trực tiếp các nhà xưởng, kho hàng, các chi nhánh cửa hàng,… của đơn vị để tìm kiếm và thu thập thông tin cần thiết.

+ Có thể phỏng vấn một số cán bộ trong đơn vị, các nhân viên, công nhân,… để tìm hiểu chi tiết về hoạt động kinh doanh.

3. Thực hiện một số thủ tục phân tích sơ bộ

Nhiệm vụ thứ 3 trong việc lập kế hoạch kiểm toán đó chính là thực hiện các thủ tục liên quan đến phân tích thông tin đã thu thập được, chọn lọc các thông tin cần thiết để sử dụng cho các cuộc kiểm toán. Riêng đối với khoản mục doanh thu thì nhân viên kiểm toán cần thực hiện phân tích theo 2 dạng cơ bản sau:

- Phân tích theo xu hướng (phân tích ngang) – tức là sẽ dựa trên cơ sở so sánh chi tiết về các trị số của chỉ tiêu doanh thu tại đơn vị theo báo cáo kinh doanh như là doanh thu kỳ này với kỳ trước, doanh thu thực tế và doanh thu dự toán, doanh thu đối với các công ty khác,…

- Phân tích tỷ suất (phân tích dọc) – tức là các kiểm toán viên sẽ dựa vào kết quả của việc so sánh các tỷ lệ tương quan giữa các chỉ tiêu, các khoản mục của báo cáo tài chính. Bên cạnh đó, các nhân viên kiểm toán cũng có thể tiến hành phân tích các mối quan hệ giữa thông tin tài chính với các thông tin phi tài chính để xác định các yếu tố quan trọng phục vụ cho cuộc kiểm toán.

Việc làm Kế toán - Kiểm toán tại Hà Nội

4. Đánh giá về tính trọng yếu cùng những rủi ro trong kiểm toán

Tiếp đến, các nhân viên kiểm toán sẽ căn cứ vào thông tin đã phân tích và kết quả cho được để đánh giá về tính trọng yếu, đồng thời nhận xét để đưa ra kế hoạch kiểm toán phù hợp nhất.

- Đánh giá về tính trọng yếu để nhận thấy được mức độ sai sót của báo cáo tài chính có thể chấp nhận được như thế nào, xác định các phạm vi thực hiện cho cuộc kiểm toán cũng như đánh giá về các ảnh hưởng nếu như để xảy ra sai sót đối với báo cáo tài chính. Thông qua đây, kiểm toán viên cũng sẽ xác định được bản chất, thời gian và phạm vi của các cuộc khảo sát kiểm toán như là ước lượng ban đầu về tính trọng yếu, phân bổ ước lượng ban đầu về tính trọng yếu,…

- Đánh giá về tính rủi ro của quá trình kiểm toán, từ đó đưa ra được kế hoạch phù hợp để tránh được những điều đáng tiếc xảy ra. Và mức độ rủi ro của kiểm toán sẽ phụ thuộc vào 2 yếu tố chính là mức độ mà người sử dụng bên ngoài tin tưởng vào báo cáo tài chính và khả năng khách hàng sẽ gặp khó khăn đối với báo cáo tài chính sau này.

Bên cạnh đó, các kiểm toán viên cũng cần phải đánh giá về các loại rủi ro khác như là:

+ Đánh giá về các rủi ro cố hữu – khả năng các nghiệp vụ hay các khoản mục doanh thu gặp phải sai sót trọng yếu.

+ Đánh giá về rủi ro kiểm soát – khả năng xảy ra các sai sót trọng yếu đối với các khoản mục khi mà hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị gặp vấn đề và không hoạt động hay hoạt động không hiệu quả thông qua việc thu thập những thông tin liên quan đến hệ thống kiểm soát nội bộ, hiểu về thiết kế, vận hành của hệ thống từ các yêu tố như là môi trường kiểm soát, thủ tục kiểm soát, các bộ phận kiểm toán trong đơn vị, nhận diện được các mục tiêu kiểm soát, đánh giá các nhược điểm của hệ thống kiểm soát,…

+ Đánh giá về rủi ro phát hiện – khả năng sai sót hay gian lận đối với các khoản mục liên quan đến doanh thu nhưng không được ngăn chặn hay không phát hiện kịp thời.

5. Lập kế hoạch kiểm toán toàn diện, soạn thảo chương trình kiểm toán 

Bước cuối cùng trong nhiệm vụ lập kế hoạch kiểm toán đó chính là các kiểm toán viên sẽ tiến hành lập kế hoạch toàn diện, đồng thời soạn thảo các chương trình kiểm toán chi tiết. Theo đó, với toàn bộ những thông tin đã thu thập, phân tích và đánh giá được thì nhân viên kế toán sẽ dựa theo VSA số 300 để lập kế hoạch với 3 bộ phận như sau:

- Kế hoạch chiến lược bao gồm có các giai đoạn:

+ Kế hoạch chiến lược cần phải được lập cho các cuộc kiểm toán có quy mô lớn, tính chất phức tạp và thực hiện trên phạm vi, địa bàn rộng hay thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính của các đơn vị trong nhiều năm.

+ Kế hoạch chiến lược cần phải vạch ra chi tiết, cụ thể các mục tiêu và định hướng cơ bản nhất cùng các nội dung trọng tâm, các phương pháp để kiểm toán viên có thể tiếp cận được vấn đề, tiến trình diễn ra của cuộc kiểm toán.

- Lập kế hoạch kiểm toán tổng thể cho đơn vị dựa trên các kế hoạch chiến lược đã lập trước đó. Kế hoạch này phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán, trong đó sẽ cần mô tả chi tiết về phạm vi dự kiến cùng các cách thức thực hiện của công việc kiểm toán. Kế hoạch tổng thể chính là bản kế hoạch cuối cùng và quan trọng nhất, do đó các kiểm toán viên cần đảm bảo được sự đầy đủ, chi tiết. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để lập ra các chương trình kiểm toán sau này.

Cụ thể, những vấn đề chủ yếu mà kiểm toán viên cần phải trình bày trong kế hoạch kiểm toán tổng thể chính là những hiểu biết về hoạt động của đơn vị, hệ thống kế toán của đơn vị, hệ thống kiểm soát nội bộ, các đánh giá về yếu tố rủi ro, đánh giá tính trọng yếu, vấn đề phối hợp, chỉ đạo, giám sát,…

- Nhiệm vụ cuối cùng đó chính là soạn thảo chương trình kiểm toán dựa trên cơ sở kế hoạch tổng thể đã được lập ra trước đó. Đây là những dự kiến chi tiết, cụ thể về các công việc mà kiểm toán viên sẽ phải thực hiện trong thời gian nhất định, kèm theo đó là sự phân công nhân sự giữa các kiểm toán viên thông qua các dự kiến về tư liệu, các thông tin liên quan mà họ thu thập được để sử dụng.

Một chương trình kiểm toán sẽ bao gồm có 3 phần chính là trắc nghiệm công việc, trắc nghiệm phân tích và trắc nghiệm trực tiếp số dư. Theo đó, việc thiết kế ra các loại hình trắc nghiệm này sẽ phụ thuộc vào 4 nội dung cơ bản là:

+ Xác định các thủ tục kiểm toán

+ Quy mô mẫu lựa chọn

+ Các khoản mục được lựa chọn

+ Thời gian thực hiện kiểm toán

Tìm việc

Trên đây là 5 bước lập kế hoạch kiểm toán chi tiết dành cho những ai quan tâm, đã, đang hay sẽ có ý định theo đuổi sự nghiệp làm kiểm toán. Hy vọng các bạn sẽ hiểu và áp dụng một cách hiệu quả nhất vào công việc, phát triển sự nghiệp thành công trên con đường mình chọn nhé!