[ANA là gì?] Cẩm nang kiến thức cho chuyên viên xét nghiệm!!

1. ANA - Kháng thể kháng nhân

ANA hay còn gọi là xét nghiệm kháng thể kháng nhân, là một loại xét nghiệm máu có thể xác định một loại protein cụ thể có trong máu. Nó giúp bác sĩ chẩn đoán để loại trừ các tình trạng về bệnh lupus hay tự miễn dịch khác.

1.1. Khái niệm ANA là gì?

Vậy cụ thể hơn ANA là gì? ANA có tên gọi đầy đủ là Antinuclear antibody, hiểu sang tiếng Việt là kháng thể kháng nhân. ANA là các kháng thể tự động liên kết với các nội dung của nhân tế bào. Ở những người bình thường, hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể với protein ngoại lai (kháng nguyên) nhưng không phải protein của người (tự kháng nguyên). Ở một số cá nhân, kháng thể đối với kháng nguyên ở người được tạo ra.

Có nhiều phân nhóm ANA như kháng thể chống Ro, kháng thể chống La, kháng thể chống Sm, kháng thể chống nRNP,.... Mỗi phân nhóm kháng thể này liên kết với các protein hoặc phức hợp protein khác nhau trong nhân tế bào. Chúng được tìm thấy trong nhiều rối loạn bao gồm chứng: tự miễn dịch, ung thư, nhiễm trùng,... với tỷ lệ kháng thể khác nhau tùy theo tình trạng.  Điều này cho phép việc sử dụng các ANA trong chẩn đoán của một số rối loạn tự miễn dịch, bao gồm lupus ban đổ hệ thống, hội chứng Sjogren, xơ cứng bì, hỗn hợp bệnh mô liên kết, viêm da cơ địa,...

Xét nghiệm ANA phát hiện các tự kháng thể có trong huyết thanh của một cá nhân. Các xét nghiệm phổ biến được sử dụng để phát hiện và định lượng ANA là xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang và xét nghiệm miễn dịch liên quan đến enzyme (ELISA). Trong miễn dịch huỳnh quang, mức độ tự kháng thể được báo cáo là hiệu giá. Đây là độ pha loãng cao nhất của huyết thanh mà tại đó, tự kháng thể vẫn có thể phát hiện được.

Các hiệu giá tự kháng thể dương tính ở độ pha loãng bằng hoặc lớn hơn 1:160 thường được coi là có ý nghĩa lâm sàng. Các hiệu giá dương dưới 1:160 có mặt ở 20% dân số khỏe mạnh, đặc biệt là người cao tuổi. Mặc dù các hiệu giá dương 1:160 hoặc cao hơn có liên quan mạnh mẽ đến các rối loạn tự miễn dịch, chúng cũng được tìm thấy ở 5% người khỏe mạnh.

Sàng lọc tự kháng thể rất hữu ích trong chẩn đoán rối loạn tự miễn dịch và mức độ theo dõi giúp dự đoạn tiến triển của bệnh. Một xét nghiệm ANA dương tính hiếm khi hữu ích nếu không có dữ liệu lâm sàng hoặc xét nghiệm khác hỗ trợ chẩn đoán. 

1.2. Miễn dịch và tự miễn dịch

Cơ thể con người có nhiều cơ chế bảo vệ để chống lại các mầm bệnh, một trong số đó là miễn dịch dịch thể. Cơ chế bảo vệ này tạo ra các kháng thể để đáp ứng với kích thích hệ miễn dịch. Nhiều tế bào của hệ thống miễn dịch được yêu cầu cho quá trình này, bao gồm tế bào lympho và tế bào trình bày kháng nguyên.

Các tế bào này phối hợp một phản ứng miễn dịch khi phát hiện các protein ngoại lai (kháng nguyên), tạo ra các kháng thể liên kết với các kháng nguyên này. Trong sinh lý bình thường, các tế bào lympho nhận ra protein của con người (tự kháng nguyên) hoặc trải qua quá trình chế tế bào được lập trình (apoptotis) hoặc trở nên không hoạt động. Sự tự chịu đựng này có nghĩa là các tế bào lympho không nên kích hoạt phản ứng miễn dịch chống lại các kháng nguyên tế bào của con người. Tuy nhiên, đôi khi, quá trình này bị trục trặc và kháng thể được tạo ra để chống lại các kháng nguyên của con người, có thể dẫn đến bệnh tự miễn.

2. Thực hiện xét nghiệm ANA thông qua một số hình thức

Sự hiện diện của ANA trong máu có thể được xác nhận bằng xét nghiệm sàng lọc. Mặc dù có nhiều xét nghiệm để phát hiện ANA, nhưng các xét nghiệm phổ biến nhất được sử dụng để sàng lọc là xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang gián tiếp và xét nghiệm miễn dịch liên quan đến enzyme (ELISA). Sau khi phát hiện ANA, nhiều loại phụ được xác định. Thực hiện xét nghiệm ANA là gì? Cùng theo dõi tiếp nhé!

Tìm việc làm bác sĩ xét nghiệm

2.1. Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp

Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp là một trong những xét nghiệm được sử dụng phổ biến nhất cho ANA. Thông thường, các tế bào Hep-2 được sử dụng làm chất nền để phát hiện các kháng thể trong huyết thanh người. Các phiến kính hiển vi được phủ bằng các tế bào Hep-2 và huyết thanh được ủ với các tế bào.

Nếu kháng thể nói và nhắm mục tiêu có mặt thì chúng sẽ liên kết với các kháng nguyên trên các tế bào. Trong trường hợp ANAs, các kháng thể sẽ liên kết với nhân. Chúng có thể được hình dung bằng cách thêm một huỳnh quang được gắn thẻ kháng thể chống người liên kết với kháng thể. Phân tử sẽ phát huỳnh quang khi một bước sóng cụ thể của ánh sáng chiếu vào nó, có thể nhìn thấy dưới kính hiển vi.

Tùy thuộc vào kháng thể có trong huyết thanh người và nội địa hóa kháng nguyên trong tế bào, các mẫu huỳnh quang riêng biệt sẽ được nhìn thấy trên các tế bào Hep-2. Mức kháng thể được phân tích bằng cách thực hiện pha loãng trên huyết thanh. Xét nghiệm ANA được coi là dương tính nếu nhìn thấy huỳnh quang ở hiệu giá 1:40/1:80. Hiệu giá cao hơn có ý nghĩa lâm sàng cao hơn vì dương tính thấp được tìm thấy ở 20% người khỏe mạnh, đặc biệt là người cao tuổi. Chỉ có khoảng 5% dân số khỏe mạnh có hiệu giá ANA từ 1:160 trở lên.

2.2. Xét nghiệm ELISA

Xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzyme (ELISA) sử dụng các tấm microtitre được phủ kháng nguyên để phát hiện ANA. Mỗi giếng của một tấm microtitre được phủ một kháng nguyên đơn hoặc nhiều kháng nguyên để phát hiện các kháng thể cụ thể hoặc để sàng lọc ANA tương ứng.

Các kháng nguyên hoặc chiết xuất từ các tế bào hoặc tái tổ hợp. Huyết thanh được ủ trong giếng của đĩa và được rửa sạch. Nếu có kháng thể liên kết với kháng nguyên thì chúng sẽ tồn tại sau khi rửa. Một kháng thể chống người thứ cấp kết hợp với một loại enzyme như cải ngựa peroxidase được thêm vào. Phản ứng enzyme sẽ tạo ra sự thay đổi màu sắc của dung dịch tỷ lệ thuận với lượng kháng thể liên kết với kháng nguyên.

Có sự khác biệt đáng kể trong việc phát hiện ANA bằng phương pháp miễn dịch huỳnh quang và các bộ xét nghiệm ELISA khác nhau và chỉ có một thỏa thuận cận biên giữa những điều này. Một bác sĩ lâm sàng phải làm quen với sự khác biệt để đánh giá kết quả của các thử nghiệm khác nhau.

Tìm việc làm kỹ thuật viên xét nghiệm

2.3. Hep-2

Cho đến khoảng năm 1975, khi các tế bào HEp-2 được giới thiệu, mô động vật đã được sử dụng làm chất nền tiêu chuẩn cho miễn dịch huỳnh quang. Các tế bào HEp-2 hiện là một trong những chất nền phổ biến nhất để phát hiện ANA bằng phương pháp miễn dịch huỳnh quang.

Ban đầu bắt đầu một chủng ung thư biểu mô thanh quản, dòng tế bào bị ô nhiễm và di chuyển bởi các tế bào HeLa, và hiện đã được xác định là tế bào HeLa thực sự.

Chúng vượt trội so với các mô động vật được sử dụng trước đây vì kích thước lớn và tỷ lệ nguyên phân (phân chia tế bào) cao trong dòng tế bào . Điều này cho phép phát hiện các kháng thể đối với các kháng nguyên đặc hiệu nguyên phân, như kháng thể trung tâm. Chúng cũng cho phép xác định các kháng thể chống Ro, bởi vì acetone được sử dụng để cố định các tế bào (các chất cố định khác có thể rửa kháng nguyên đi).

Có nhiều kiểu nhuộm hạt nhân nhìn thấy trên các tế bào HEp-2: đồng nhất, lốm đốm, hạt nhân, màng nhân, trung tâm, chấm hạt nhân và màng phổi. Kiểu đồng nhất được nhìn thấy khi nhiễm sắc thể ngưng tụ và vết nhiễm sắc thể xen kẽ . Mô hình này được liên kết với các kháng thể chống DSDNA , kháng thể với các thành phần nucleosome và kháng thể chống histone. Có hai mẫu lốm đốm: mịn và thô. Mô hình lốm đốm mịn có nhuộm hạt nhân mịn với metaphase không màu chromatin, liên quan đến kháng thể chống Ro và chống La. Mẫu nhuộm màu thô có màu hạt nhân thô, gây ra bởi các kháng thể chống U1-RNP và chống Sm.

Miễn dịch huỳnh quang gián tiếp đã được chứng minh là vượt trội hơn một chút so với ELISA khi phát hiện ANA từ các tế bào HEp-2.

Xem ngay: Bệnh viện Chợ Rẫy tuyển dụng

2.4. Crithidia luciliae

Crithidia luciliae là haemoflaggelate vật đơn bào sinh vật nguyên sinh . Chúng được sử dụng như một chất nền trong miễn dịch huỳnh quang để phát hiện các kháng thể chống DSDNA. Chúng sở hữu một cơ quan được gọi là kinetoplast , một tinh thể lớn với một mạng lưới các phân tử DSDNA tròn lồng vào nhau.

Sau khi ủ với huyết thanh chứa kháng thể chống DSDNA và kháng thể chống người có nhãn huỳnh quang, kinetoplast sẽ phát huỳnh quang. Việc thiếu các kháng nguyên hạt nhân khác trong cơ quan này có nghĩa là việc sử dụng C.luciliae làm chất nền cho phép phát hiện cụ thể các kháng thể chống DSDNA.

Xem thêm: Cách chữa đau mắt hàn hiệu quả từ các mẹo dân gian

2.5. Độ nhạy cảm ANA

Một số ANA xuất hiện trong một số loại bệnh, dẫn đến độ đặc hiệu của xét nghiệm thấp hơn. Ví dụ, yếu tố thấp khớp IgM - (IgM-RF) đã được chứng minh là phản ứng chéo với ANA tạo ra miễn dịch huỳnh quang dương tính giả. ANA dương tính cũng như kháng thể kháng DNA đã được báo cáo ở những bệnh nhân mắc bệnh tuyến giáp tự miễn. ANA có thể có một kết quả xét nghiệm dương tính trong lên đến 45% những người có điều kiện tuyến giáp tự miễn dịch hay viêm khớp dạng thấp và lên đến 15% những người bị nhiễm HIV hoặc viêm gan C.

Tuy nhiên, ít nhất 95% những người có ANA dương tính không mắc bệnh lupus! Một xét nghiệm ANA dương tính đôi khi có thể chạy trong các gia đình, ngay cả khi thành viên gia đình không có bằng chứng của bệnh lupus. Mặt khác, họ nói, mặc dù 95% bệnh nhân thực sự có kết quả xét nghiệm lupus dương tính với ANA, "Chỉ một tỷ lệ nhỏ có ANA âm tính, và nhiều trong số đó có các kháng thể khác (như kháng thể chống phospholipid , chống Ro, chống SSA) hoặc ANA của họ chuyển đổi từ dương tính sang âm tính từ steroid , thuốc gây độc tế bào hoặc urê huyết (suy thận).

Việc làm y tế - dược tại Hà Nội

3. Cơ hội trở thành chuyên viên xét nghiệm ngay hôm nay

Nói đến ANA là gì? Cũng là lúc chúng ta cần nghĩ ngay đến những chuyên viên xét nghiệm. Trong xét nghiệm, họ là những người trực tiếp lấy máu của bệnh nhân để thực hiện chạy máy phân tích và cho ra kết quả, thường xuyên kiểm tra các thiết bị y tế máy móc phục vụ công việc. Kết quả này sẽ được chuyển cho bác sĩ chuyên khoa để chẩn đoán bệnh tình của bệnh nhân. Hay cũng có một số xét nghiệm mà không cần đến bác sĩ, các chuyên viên xét nghiệm vẫn có thể tự cho bệnh nhân biết về tình trạng của mình.

Có thể nói, nghề chuyên viên xét nghiệm hiện nay đang là một trong những vị trí công việc hấp dẫn nhất ở lĩnh vực y tế cũng như chăm sóc sức khỏe. Hơn hết, nhu cầu về sức khỏe là không hề giảm, xét nghiệm là một trong những hình thức khám chữa bệnh truyền thống nhất, mọi bệnh tình đều có thể thông qua xét nghiệm để chẩn đoán được. Vì vậy, không quá bất ngờ khi các chuyên viên xét nghiệm luôn được săn đón từ các trung tâm huyết học, các trung tâm xét nghiệm tư nhân, phòng khám, bệnh viện,...