Nhân chủng học là gì? Sự phân ngành trong nhân loại học

1. Khái niệm Nhân chủng học là gì?

1.1. Nhân loại là gì? Nhân loại học là gì?

Tên gọi chung của những ngành nghiên cứu về loài người, những nghiên cứu về nhiều khía cạnh của loài người trong xã hội như chuẩn mực xã hội, giá trị xã hội, ngôn ngữ con người, sự phát triển sinh học về cơ thể của con người được gọi chung bằng khái niệm là nhân loại học.

Vậy nhân loại là gì? Những đặc điểm tính cách được đặc trưng bởi các nguyên tắc đạo đức liên quan đến mối quan hệ hằng ngày của mọi người, mọi cá nhân cũng như tập thể được gọi là nhân loại. Đây là một biểu hiện được hình thành trong quá trình xã hội hóa, con người tiến hóa cũng như biểu hiện trong quá trình hình thành, nuôi dưỡng lên nhân phẩm, tính cách con người thông qua các công cụ của xã hội. Nhân loại được xã hội gắn cho các phẩm chất cao nhất cũng như những phẩm giá con người.

Nhân loại được nhận diện bở một số dấu hiệu như là những phẩm chất được xã hội gắn cho, thái độ đối với thể giới như tư tưởng, phẩm chất đạo đức, sự hy sinh, lòng nhân đạo, tôn trọng, khiêm tốn, trung thực,...

Từ đó có thể hiểu được nhân loại là gì, nhân loại học chính xác là một ngành nghiên cứu khoa học. Đây là một ngành nghiên cứu về nhiều khía cạnh của loài người trong xã hội từ quá khứ đến hiện tại. Trong nhân loại học lại phân loại ra làm nhiều ngành nghiên cứu nhỏ và quy định chi tiết hơn về lĩnh vực nghiên cứu, tuy có sự phân biệt về nội dung nghiên cứu nhưng nhìn chung đều có mối liên quan với nhau.

1.2. Nhân chủng học là gì?

Một trong những phân ngành của nhân loại học là nhân chủng học. Vậy nhân chủng học là gì?

Nhân chủng học là ngành học nghiên cứu về nguồn gốc, lịch sử, sự phát triển của cơ thể, tâm lý của các giống người. Nhân chủng học tiếng anh là Physical anthropology hay anthropology physique. Nhân chủng học còn được gọi bằng nhiều tên gọi khác nhau, tùy từng trường hợp nó được gọi bằng những tên khác nhau như nhân loại học hình thể, nhân loại học sinh học, nhân học hình thể. Hẳn bạn không còn thắc mắc nhân học hình thể là gì. Nhân học hình thể là nhân chủng học, 2 khái niệm này tương đương nhau đều chỉ đến ngành nghiên cứu nguồn gốc, lịch sử cũng như sự phát triển của cơ thể, tâm lý, thể chất của các giống người.

1.3. Nhân học ứng dụng là gì?

Đây cũng là một trong những phân ngành nghiên cứu của nhân loại học, tuy nhiên khái niệm nhân học ứng dụng xuất hiện sau cùng trong những phân ngành nghiên cứu của nhân loại học.

Nhân học ứng dụng được hình thành khoảng sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Nhân học ứng dụng có sự đa dạng hơn các loại phân ngành khác của nhân loại học, nhân học ứng dụng là nơi tập hợp các nhà nhân loại học làm việc trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu về các giống người khác nhau. Trong nhân học ứng dụng lại chia ra làm nhiều khía cạnh nghiên cứu khác nhau, việc phân loại dựa vào lĩnh vực nghiên cứu cũng như những vấn đề cụ thể như: phát triển xã hội, nông nghiệp và phát triển nông nghiệp, y tế, giáo dục,...

Một số phân ngành của nhân học ứng dụng hiện nay là:

- Nhân loại học y tế

- Nhân loại học sinh thái và môi trường

- Nhân loại học kinh tế

- Nhân loại học đô thị

- Nhân loại học phát triển

- Nhân loại học giáo dục.

Mỗi ngành nghiên cứu của nhân học ứng dụng đều có sự khác biệt nhất định, từng ngành nghiên cứu có sự khác biệt về đối tượng, mục đích cũng như cách nghiên cứu, cách tiếp cận đối tượng nghiên cứu nhưng nhìn chung chúng đều hướng tới sự thay đổi, phát triển của các giống người. Các phân ngành đều có mối quan hệ, có sự liên hệ tới nhau, các ngành đều hướng tới mục đích là hiểu bản chất sinh học và văn hóa của con người cũng như nhấn mạnh tới vai trò của văn hóa và các phương pháp tiếp cận được áp dụng đều được đưa ra so sánh ưu điểm, sự phát triển cũng như tính khác biệt và phương pháp được đề cao cũng như sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu là dân tộc ký.

1.4. Phân ngành trong nhân loại học.

Nhân loại học là khái niệm chỉ chung cho những ngành nghiên cứu khác nhau về các loại người từ quá khứ đến hiện tại. Dựa vào mục đích, đối tượng, cách nghiên cứu, cách tiếp xúc đối tượng khác nhau mà nhân loại học phân chia ra các loại ngành khác nhau.

Nhân loại học được chia làm 5 phân ngành cơ bản hiện nay gồm:

- Nhân học hình thể: hay còn có nhiều tên gọi khác như nhân loại học hình thể, nhân loại học sinh học, nhân chủng học. Tên tiếng anh của nhân học hình thể là Physical anthropology hay anthropology physique. Đây là ngành nghiên cứu về nguồn gốc, lịch sử, sự phát triển của thể chất, tâm lý của các giống người. Đối tượng nghiên cứu của ngành là các loài người đã và đang xuất hiện, ngành sẽ sẽ nghiên cứu lịch sử xuất hiện, sự phát triển của các loài người này xem sự phát triển về thể chất cũng như tâm lý của các giống người xác định.

- Nhân loại học văn hóa - xã hội: Trong ngành này lại chia nhỏ ra văn hóa và xã hội.  Nhìn chung thì nhân loại học xã hội và nhân loại học văn hóa nghiên cứu về các chuẩn mực và giá trị xã hội. Hai ngành có sự đối lập và mâu thuẫn với nhau, trong khi nhân chủng học văn hóa nghiên cứu vào sự biến đổi văn hóa giữa con người với nhau thì nhân học xã hội lại coi sự biến đổi văn hóa là một tập hợp con của hằng số nhân loại học, coi sự biến đổi là điều đương nhiên xảy ra và được sắp đặt sẵn. Không chỉ vậy mục tiêu nghiên cứu của 2 ngành là khác nhau.

- Nhân loại học ngôn ngữ: đây là ngành nghiên cứu về cách mà ngôn ngữ tác động tới xã hội. Tên tiếng anh của nhân loại học ngôn ngữ là Linguistic anthropology hay Anthropologie linguistique. Đối tượng nghiên cứu là ngôn ngữ của các loài người từ quá khứ đến hiện tại. Mục đích nghiên cứu là tìm hiểu về sự tác động của ngôn ngữ tới xã hội.

- Khảo cổ học: đây là lĩnh vực nghiên cứu văn hóa nhân loại trong quá khứ thông qua khảo cứu các chứng tích thể lý, đây là một nhánh của nhân loại học nhưng tại một số nơi nó được coi là một ngành riêng, một ngành đặc biệt được nhóm riêng vào lĩnh vực lịch sử.

Hiện nay Việt Nam chưa có sự phân biệt rõ ràng về các phân ngành, nhân loại học được coi như nhân chủng học, tuy nhiên cần lưu ý sự khác nhau cũng như các tên gọi, khái niệm để có sự phân biệt rõ ràng hơn.

Ngành nhân loại học là một trong những ngành nghiên cứu quan trọng, hiện nay đã có trường Đại học khoa học Xã hội và Nhân văn đã có đào tạo ngành nghiên cứu này, trường đã thành lập ngành nhân học trên cơ sở ngành dân tộc học trước đây.

2. Sự phân ngành về nhân chủng học

Nhân chủng học là một phần nhỏ trong nhân loại học nhưng lại là lĩnh vực nghiên cứu rộng. Trong nhân chủng học lại có sự phân ngành và sinh viên sẽ theo học một trong nhiều ngành cụ thể để có sự nghiên cứu chuyên sâu. Phân loại về nhân chủng học bao gồm:

2.1. Nhân chủng học văn hóa

Đây là ngành nghiên cứu về lĩnh vực văn hóa, lĩnh vực văn hóa tập trung vào nghiên cứu các nền văn hóa khác nhau từ quá khứ đến hiện tại, lĩnh vực này có mực đích nhằm xác định các điểm tương đồng, khác biệt. Ngành nhân chủng học văn hóa có nhiệm vụ ghi lại và phân tích các thực tiễn văn hóa, phong tục tập quán và tín ngưỡng của loài người.

Dựa vào những nghiên cứu thực địa để miêu tả nền văn hóa nào đó, người nghiên cứu có thể nghiên cứu đồng thời nghiên cứu dân tộc học.

Nhân học văn hóa được nhiều người gọi bằng nhiều cái tên khác nhau như nhân học văn hóa xã hội hay nhân chủng học, những nhân chủng học văn hóa khác nhân chủng học xã hội và chỉ là một phần trong nhân chủng học. Cần nắm rõ khái niệm để có sự hiểu biết nhất định và không nhầm lẫn giữa các khái niệm. Nhân học xã hội là thuật ngữ chỉ sự thay đổi, biến thể của chuyên ngành, tập trung vào nghiên cứu các mối quan hệ xã hội, các hệ thống kinh tế, chính trị, pháp luật, những yếu tố xây dựng nên xã hội, còn nhân học văn hóa nghiên cứu vào các nền văn hóa. 

2.2. Nhân chủng học pháp y

Đây là ngành áp dụng kiến thức về nhân chủng thể chất để phân tích thi hài, phân tích nguyên nhân tử vong và đặc điểm nhận dạng cá thể, các nghiên cứu của nhân chủng học pháp y đều liên quan đến tử thi, xác người.

Các nghiên cứu và phân tích của nhân chủng học pháp y thường được áp dụng vào trong hệ thống pháp luật, các nhà nhân chủng học pháp y trong ngành sẽ đưa ra các phân tích, bằng chứng thông qua việc khám nghiệm để hỗ trợ các vụ án hình sự, hỗ trợ nhận dạng thi hài, xác bị phân hủy, thiêu,...mà không thể nhận dạng bằng mắt thường.

Nhân chủng học pháp y sẽ kết hợp với nghiên cứu chuyên sâu giải phẫu người. xương và quá trình điều tra tâm lý tội phạm để đưa ra kết quả chuẩn sát nhất.

2.3. Nhân chủng học sinh học

Tên gọi khác của nhân chủng học sinh học là nhân học thể chất. Nhân chủng học sinh học là môn khoa học nghiên cứu sự tiến hóa của các loài người, sự đa dạng sinh học cũng như hành vi trong xã hội, sự thích nghi với các môi trường của con người từ quá khứ đến hiện tại.

Nhân chủng học nghiên cứu tập trung các hình thức vật chất của con người như xương, cơ bắp và các bộ phận, nghiên cứu xem hoạt động của con người xem nó hoạt động như nào để tồn tại cũng như phát triển và sinh sản.

Nhân chủng học sinh học còn có nghiên cứu về những loài động vật phát triển, tổ tiên của loài người cùng sự tiến hóa của những động vật bậc cao như linh trưởng hay tổ tiên tiến hóa đã tuyệt chủng của con người.

2.4. Nhân chủng học y tế

Đây là lĩnh vực tiếp cận với việc chăm sóc y tế và an sinh xã hội trong các nền văn hóa khác nhau, ngành sẽ nghiên cứu điều tra văn hóa tín ngưỡng về sức khỏe, chăm sóc sức khỏe của các loài người trong từng xã hội từ quá khứ đến hiện tại. Ngoài ra ngành nhân chủng học y tế còn nghiên cứu về các yếu tố văn hóa xã hội tác động đến nhân loại cũng như tâm lý ảnh hưởng đến cá nhân hay tập thể khi đối diện với bệnh tật.

Nhân chủng học y tế còn khuyến khích mọi người phòng bệnh hơn chữa bệnh hoặc chỉ cách cho mọi người chữa trị một căn bệnh đặc biệt nào đó, các phương pháp cải thiện việc điều trị ở cộng đồng.

3. Đào tạo ngành nhân chủng học

Nhân chủng học là ngành đào tạo cũng như nghiên cứu về các loài người, xã hội loài người. Nhân chủng học nghiên cứu đa dạng và tất cả những gì liên quan đến loài người từ sự tiến hóa vật lý của cơ thể, quá trình thực hiện, xây dựng xã hội, văn hóa và ngôn ngữ của nhân loại, nghiên cứu sự liên kết của các khía cạnh tạo nên loài người.

Nhân chủng học là yếu tố quyết định cũng là nền tảng cho sự phát triển của loài người hiện nay ở tất cả các khía cạnh. Nhân chủng học còn là bằng chứng cho sự khoa học của nhân loại, cái cơ bản nhất của khoa học hiện nay, đây là nền tảng cơ bản cho sự phát triển của xã hội cũng như của các loài người hiện nay. Bạn có thể tìm kiếm mua sách nhân chủng học khoa học về con người ở các thư viện, các viện để đọc và tìm hiểu thêm ngành nhân chủng học.

Để trở thành người nghiên cứu nhân chủng học, thì phải qua quá trình đào tạo chuyên sâu. Người học sẽ trải qua quá trình đào tạo cơ bản đến chuyên sâu, sẽ học tập trung vào những môn cơ bản như xã hội học và kinh tế để cung cấp kiến thức về hành vi cá nhân và tổ chức, đào tạo chuyên sâu về xã hội học và kinh tế học để bổ sung kiến thức về các chủ đề và cách tiếp cận trong khóa nhân chủng học. Người học còn khám phá và học hỏi các ngành khoa học tiên tiến hiện nay như pháp y, tìm hiểu về biểu tượng tôn giáo, phân tích cấu trúc ngôn ngữ, tìm hiểu về sự tương đồng giữa não bộ con người.

Muốn được đào tạo ở trường lớp người học cần có những yếu tố thi cử nhất định. Tuy nhiên yêu cầu đầu vào của ngành nhân chủng học khá linh động, vì tính chất đa dạng của ngành nên có sự linh động đối với nguồn đầu vào. Học sinh muốn theo ngành này cần có điểm cao và kiến thức ở các môn toán, khoa học.

Để trải qua quá trình đào tạo một cách xuất sắc, bạn phải hoàn thành ba hoặc bốn năm đại học và tùy vào nơi đào tạo. Nhân chủng học người Việt đào tạo sẽ khoảng ba đến bốn năm đại học sau đó sẽ trải qua một đến hai năm thạc sỹ, người học có thể nâng cao chuyên môn hơn nữa thông qua học lên cao tiến sĩ, nghiên cứu tiến sĩ sẽ tiếp tục kéo dài ba đến sáu năm.

Trong quá trình đào tạo, bạn sẽ được tham gia các bài giảng, hội thảo bao gồm nhiều chủ đề về nhân chủng học. Để nhận được tấm bằng bạn sẽ trải qua các bài đánh giá chuyên môn và khả năng thông qua các bài thi viết, báo cáo chuyên ngành hoặc cả hai. Ngoài ra còn có hình thức hội thảo, thông qua các câu hỏi của các ban giám khảo và những ý kiến được đưa ra để bàn luận.

Người học ngành nhân chủng học sau khi ra trường và hoàn thiện chương trình đào tạo sẽ được nhận tấm bằng cử nhân khoa học hoặc thạc sĩ khoa học, tiến sĩ khoa học tùy thuộc vào trình độ đào tạo cũng như độ chuyên sâu đào tạo. Sau khi đào tạo và có bằng cấp, người học có thể làm việc trong những viện nghiên cứu, viện pháp y hoặc ở lại các trường, viện để giảng dạy,... với vị trí nhân viên, giáo sư, tiến sĩ.

Bạn có thể tìm kiếm thông tin việc làm về ngành nhân chủng học thông qua Timviec365.vn để tìm kiếm việc làm và nhà tuyển dụng. Timviec365.vn sẽ cung cấp đầy đủ cho bạn những thông tin về vị trí làm việc, nơi công tác, mức lương, chế độ đãi ngộ cũng như môi trường cụ thể tùy vào từng vị trí tuyển dụng và làm việc của ngành nhân chủng học.

Bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những khái niệm về nhân loại, qua thông tin mà bài viết cung cấp hẳn bạn đã nắm được câu trả lời cho câu hỏi nhân chủng học là gì? Mong rằng những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ hữu ích với bạn đọc. Thân ái