Trọng số là gì? Tìm hiểu vai trò và cách tính trọng số trong Excel

1. Trọng số là gì và những điều bạn cần biết về trọng số

1.1. Trọng số là gì?

Trọng số, hay chính xác hơn là trung bình trọng số, là một loại giá trị trung bình được sử dụng để tính toán, trong đó mỗi giá trị để tính toán đều sẽ có mức độ quan trọng khác nhau.

Hiểu một cách đơn giản hơn thì người ta sẽ gắn một tỷ trọng cho mỗi giá trị được sử dụng để tính trung bình trọng số. Tỷ trọng này không cố định mà dao động phụ thuộc vào mức độ quan trọng của giá trị đó so với các giá trị khác trong bảng dữ liệu.

1.2. Tại sao cần áp dụng trọng số?

Trọng số được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, thường thấy nhất đó là khi tính điểm trung bình cho sinh viên. Chẳng hạn, điểm thành phần của một sinh viên bao gồm các loại điểm sau: Điểm chuyên cần, điểm bài kiểm tra 1, điểm bài kiểm tra 2, điểm làm việc nhóm và điểm thi cuối kỳ.

Theo cách tính thông thường, người ta sẽ cộng tổng số điểm lại rồi chia cho số bài kiểm tra để lấy điểm trung bình. Tuy nhiên, tính chất và mức độ quan trọng của mỗi loại điểm là khác nhau. Chính vì vậy điểm trung bình được tính theo cách thông thường sẽ không đánh giá được chính xác kết quả học tập của sinh viên. Thay vào đó, người ta sẽ tính trung bình trọng số.

1.3. Tính trọng số trong Excel như thế nào?

Excel là một công cụ tuyệt vời giúp cho việc thống kế và tính toán được tối ưu hơn. Nguyên nhân là vì bạn có thể sử dụng các hàm trong Excel để tính toán nhanh các giá trị. Điều này cũng tương tự trong trường hợp bạn muốn tính trung bình trọng số. Trong Excel, có hai hàm giúp bạn tính trung bình trọng số nhanh chóng, đó là hàm SUM và SUMPRODUCT.

Vậy tính trung bình trọng số bằng hàm SUM và SUMPRODUCT như thế nào? Cùng tìm hiểu ngay sau đây nhé!

1.3.1. Tính trọng số bằng hàm SUM

Trong Excel, để tính trung bình trọng số bạn thực hiện theo hướng dẫn sau đây:

- Bước 1: Gán tỷ trọng cho từng giá trị trong bảng dữ liệu.

- Bước 2: Lần lượt lấy từng giá trị nhân với trọng số tương ứng.

- Bước 3: Tính tổng tất cả các giá trị vừa tính được ở bước 2.

- Bước 4: Lấy tổng tính được ở bước 3 chia cho tổng trọng số.

Sau khi hoàn thành 4 bước trên bạn sẽ tính được trung bình trọng số. Trong Excel, bạn có thể tính trọng số theo cách trên bằng cách sử dụng hàm SUM. Tuy nhiên, cách tính này chỉ áp dụng được với những bảng tính đơn giản, ít dữ liệu. Ngược lại, với những bảng tính có nhiều dữ liệu thì bạn sẽ mất khá nhiều thời gian để nhập công thức. Để tối ưu hơn, lúc này bạn nên sử dụng hàm SUMPRODUCT.

1.3.2. Tính trọng số bằng hàm SUMPRODUCT

Như đã chia sẻ trong phần trước, hàm SUMPRODUCT sẽ giúp bạn tính trọng số từ những bảng dữ liệu dài và phức tạp. Với hàm này, bạn không cần phải nhập tay từng giá trị như hàm SUM mà chỉ cần một vào thao tác đơn giản là bạn đã có được trọng số trung bình của một bảng tính bao gồm rất nhiều dữ liệu.

Công thức của hàm SUMPRODUCT như sau:

=SUMPRODUCT(values_range, weights_range) / SUM(weights_range)

Trong công thức trên, “value_range” đại diện cho vùng giá trị và “weights_range” đại diện cho vùng trọng số.

Về bản chất, trung bình trọng số vẫn được tính lần lượt theo 4 bước như đã đề cập đến trong phần trước. Tuy nhiên, bạn sẽ không cần nhập tay từng giá trị mà chủ cần nhập vùng dữ liệu là được.

Lưu ý rằng để sử dụng được hàm SUMPRODUCT thì các mảng đối số phải có cùng kích thước. Bên cạnh đó, ô trống, chữ hoặc hàm logic sẽ không thể sử dụng được khi tính trọng số với hàm SUMPRODUCT.

2. Trọng số trong kế toán và phương pháp bình quân gia quyền

Trong kế toán, có một phương pháp tính giá cơ bản mà bất kỳ ai cũng cần nắm rõ đó chính là phương pháp bình quân gia quyền. Bình quân gia quyền hiểu đơn giản chính là chỉ số trung bình có trọng số.

Giá trị bình quân gia quyền của mỗi phần tử biểu hiện cho mức độ quan trọng của phần tử đó trong một tập hợp. Mỗi phần tử trong tập hợp lại gắn liền với một trọng số. Trọng số không được gán một cách ngẫu nhiên mà phải có giá trị tương đương với mức độ tin cậy, tần suất lặp lại hoặc tầm quan trọng của giá trị đó trong việc tính toán chung. Có thể hiểu rằng trọng số của một giá trị càng cao thì giá trị đó càng thường xuyên được sử dụng hoặc không thể thiếu trong bảng dữ liệu.

Trọng số và phương pháp bình quân gia quyền được sử dụng rất phổ biến trong toán học thống kê bởi tính công bằng và sát thực hơn so với phương pháp tính giá trị trung bình phổ thông.

Bên cạnh đó, phương pháp bình quân gia quyền cũng được áp dụng để tính toán giá hàng hóa (bao gồm cả hàng xuất khẩu và nhập khẩu), tính toán giá nguyên liệu, tính toán giá trị hàng tồn kho…

Ngoài ra, kế toán viên cũng áp dụng trọng số và phương pháp bình quân gia quyền khi tính tiền lương cho nhân viên, đặc biệt là những nhân viên có nhiều đầu việc khác nhau. Hoa hồng theo sản phẩm, ngày công hoặc tiền thưởng theo hệ số lương cũng được tính toán bằng cách áp dụng trọng số và phương pháp bình quân gia quyền.

Ngoài ra, các nhà quản lý hoặc phân tích tài chính cũng sử dụng giá trị bình quân gia quyền để theo dõi xem những mặt hàng nào được người tiêu dùng ưa chuộng nhất. Điều này được phản ánh quá ngân sách tiêu dùng cho những mặt hàng đó. Phương pháp bình quân gia quyền có trọng số được áp dụng cả trong trường hợp tài liệu không phân tổ và tài liệu có phân tổ.

Như vậy, qua những chia sẻ rất chi tiết trong bài viết tin chắc rằng bạn đọc đã hiểu rõ trọng số là gì và tại sao trọng số được áp rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Trọng số giúp cho các kết quả tính toán được chính xác và công bằng hơn, phản ánh đúng mức độ quan trọng của từng loại giá trị trong bảng dữ liệu. Giá trị bình quân trọng số chịu tác động rất lớn từ tỷ trọng của từng giá trị. Vì vậy, tỷ trọng cho từng giá trị phải được cân nhắc và gán một cách tuyệt đối chính xác. Có một lưu ý nhỏ ở đây đó là khi tính toán trung bình trọng số bằng hàm SUMPRODUCT thì tổng tỷ trọng không nhất thiết phải là 100% và cũng không nhất thiết phải được biểu hiện bằng giá trị phần trăm.