Cán cân thương mại là gì? Những giải đáp đầy đủ nhất

1. Tìm hiểu cán cân thương mại là gì?

Đối với các chuyên gia trong ngành kinh tế tài chính hay thương mại thì có lẽ đây đã là thuật ngữ quá quen thuộc và không mấy xa lạ, tuy nhiên đối với các bạn chỉ mới bắt đầu tiếp cận với những kiến thức chuyên ngành thì chắc hẳn chưa thể nào hiểu rõ được định nghĩa cán cân thương mại là gì?

Cán cân thương mại là bảng kê kế toán, mà những thông tin được cung cấp trên đó có liên quan đến luồng vận động về dịch vụ, hàng hóa, tư bản… của quốc gia đó cùng với phần còn lại của toàn cầu trong một thời kỳ nhất định. Những giao dịch này có thể thực hiện bởi tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân cư trú trong nước; với đối tượng giao dịch cũng có thể là hàng hóa, dịch vụ, một số chuyển khoản, tài sản thực hoặc tài sản tài chính.

Những giao dịch được cung cấp trong cán cân thương mại, sự thanh toán từ phía người cư trú trong nước cho đối tượng cư trú nước ngoài là số đã ghi vào bên tài sản nợ và ngược lại, người cư trú nước ngoài thanh toán cho người cư trú trong nước sẽ là số ghi vào bên tài sản có. Chính vì vậy các bạn cũng có thể hiểu, cán cân thương mại chính là cơ sở để người xem có thể đối chiếu được giữa những khoản tiền thu và các khoản tiền trả từ nước ngoài của một quốc gia trong một khoản thời gian nhất định. Và nó phản ánh sự chênh lệch một cách rõ nét giữa những khoản thu từ hoạt động xuất khẩu cùng với khoản chi của hoạt động nhập khẩu của dịch vụ, hàng hóa…

Dựa trên góc nhìn pháp luật, cụ thể là Nghị định số 164/1999/NĐ-CP đã được Chính phủ ban hành thì cán cân thương mại của Việt Nam đã được quy định là bảng tổng hợp toàn bộ những chỉ tiêu về các giao dịch kinh tế phát sinh giữa Người không cư trú và người cư trú trong một khoảng thời điểm nhất định. Hoặc các bạn cũng hoàn toàn có thể hiểu đơn giản, cán cân thương mại chính là khoản chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu với giá trị nhập khẩu, khi giá trị nhập khẩu lớn hơn giá trị xuất khẩu thì có thể nói đó chính là sự thâm hụt của cán cân thương mại.

Công thức tính: Cán cân thương mại = Giá trị xuất khẩu – Giá trị nhập khẩu.

2. Vai trò của cán cân thương mại đối với nền kinh tế

Đối với bất cứ một quốc gia nào, thì việc xuất nhập khẩu luôn là vấn đề đáng quan tâm bởi nó đôi khi lại chính là nguồn thu chính của một địa phương nào đó, nó phần nào thúc đẩy được sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Cán cân thương mại được coi là một trong những yếu tố quan trọng giúp cho quốc gia đó phản ánh được sự biến đổi trong hoạt động xuất nhập khẩu trong một khoảng thời gian nhất định và cũng cho thấy rõ mức độ chênh lệch của chúng. Cụ thể:

Đầu tiên, cán cân thương mại phần nào thể hiện được cung cầu tiền tệ của một quốc gia, thể hiện được sự thay đổi hối đoái của đồng nội tệ trên đồng ngoại tệ, tức là nó sẽ nói lên được khả năng cạnh tranh của một quốc gia trên thị trường kinh doanh quốc tế.

Thứ hai, tình hình hiện tại của cán cân thương mại cũng sẽ giúp chúng ta có thể đưa ra được những kết luận về tình trạng tài khoản vãng lai, đồng thời nó cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế vĩ mô, đặc biệt đây chính là một trong những vai trò vô cùng quan trọng, bởi nó có tầm ảnh hưởng quan trọng của cán cân thương mại quốc tế. Chính vì vậy mà bất cứ một quốc gia nào cũng đều cần sử dụng đến cán cân thương mại để có thể dễ dàng đưa ra được những chính sách cũng như phương án có thể điều chỉnh kịp thời và hiệu quả nhất có thể về cán cân thương mại để đảm bảo được nền kinh tế vĩ mô của quốc gia.

Thứ ba, cán cân thương mại là gì? Là thể hiện được mức đầu tư, thu nhập và tiết kiệm của một quốc gia trên cán cân thanh toán quốc tế. Nếu một quốc gia có tình trạng thâm hụt trong cán cân thương mại, điều đó chỉ ra rằng quốc gia đó đã chi tiêu quá mức so với thu nhập, cũng như tiết kiệm ít hơn so với việc đầu tư. Nên cần phải đưa ra được những chính sách để cải thiện được điều đó để đảm bảo được nền kinh tế phát triển ổn định và bền vững hơn.

3. Những yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại là gì?

- Tỷ giá hối đoái: Là một yếu tố quan trọng, nó có tác động trực tiếp đến giá tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước với thị trường quốc tế. Trên thực tế cứ khi tỷ giá đồng tiền của một quốc gia tăng lên thì giá cả hàng hóa, dịch vụ nhập khẩu sẽ trở nên rẻ hơn còn giá hàng xuất khẩu sẽ đắt hơn đối với hàng hóa, dịch vụ nước khác.

- Chính sách tài chính:

• Trong nước: Trên thực tế thì khi lãi suất của thế giới không có sự biến đổi thì vấn đề đầu tư cũng sẽ giữ nguyên và đương nhiên tiết kiệm cũng sẽ giảm. Khi đó đầu tư cũng sẽ từ đó mà cần được bổ sung cũng như thu hút một lượng lớn vốn đầu tư nước ngoài. Như vây đầu tư nước ngoài tăng cũng kéo theo sự thâm hụt cán cân thương mại. Trong trường hợp khi cán cận thương mại cân bằng, thì lúc này những chính sách tài chính trong nước cũng sẽ được chuyển dịch theo hướng mở rộng.

• Ngoài nước: Đối với một quốc gia nhỏ thì việc chính sách tài chính sẽ không mấy ảnh hưởng đến thị trường tài chính quốc tế, tuy nhiên khi đó là quốc gia có tỷ trọng khá cao đối với nền kinh tế toàn cầu thì có lẽ nó lại có tác động không hề nhỏ đến cán cân thương mại quốc tế. Và khi cán cân thương mại cân bằng, những biến đổi của chính sách tài chính cũng sẽ diễn ra tương tự như trong nước.

- Nhập khẩu: Khi nhìn vào công thức để tình ra được cán cân thương mại như đã chia sẻ ở trên thì các bạn cũng đã thấy được đây chính là yếu tố đầu tiên có sự ảnh hưởng của cán cân thương mại. Thực tế thì khi GDP tăng hay tăng nhanh thì nhập khẩu cũng sẽ từ đó mà có xu hướng tăng. Ngoài ra nhập khẩu cũng phụ thuộc vào giá cả tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong và ngoài nước, vì khi giá thị trường quốc tế tăng thì đương nhiên giá nhập khẩu cũng sẽ tăng hoặc ngược lại. Và nó sẽ khiến cho cán cân thương mại tăng, giảm theo.

- Xuất khẩu: Song song với nhập khẩu, thì đây cũng là yếu tố tác động đến cán cân thương mại. Tuy nhiên diễn biến xuất khẩu thì phụ thuộc vào tình hình giá cả của nước khác, vì giá trị nhập khẩu của nước này lại chính là giá trị xuất khẩu của nước khác.

Tóm lại, cán cân thương mại sẽ chịu sự ảnh hưởng cũng như tác động của các yếu tố: thu nhập và chính sách thương mại quốc tế, tỷ giá, giá cả hàng hóa/ dịch vụ, lạm phát, …

4. Nguyên nhân gì dẫn đến sự thâm hụt cán cân thương mại?

4.1. Do lạm phát tăng cao

Như ở trên tôi cũng đã chia sẻ thì yếu tố lạm phát cũng phần nào tác động mạnh mẽ đến cán cân thương mại, và việc lạm phát tăng cao cũng sẽ nâng cao chỉ số cạnh tranh của hàng hóa/ dịch vụ trong nước tăng và ngược lại. Đây cũng là quy luật vô cùng tự nhiên.

4.2. Chênh lệch giữa tiết kiệm và đầu tư

- Đâu tư tăng cao: Chính sách tiền tệ khi được buông lỏng hơn thì sẽ phần nào làm giảm lãi suất trong nước và làm tăng đầu tư trong nước.

- Mức tiết kiệm thấp: Ngoài việc mức tiết kiệm của người dân thấp thì việc tăng trưởng ấm lên của thị trường bất động sản và chứng khoán cũng đã tạo kích thích được tiêu dùng của người dân và từ đó giảm tiết kiệm.

4.3. Do thâm hụt ngân sách

Các bạn đã từng nghe đến thâm hụt ngân sách cũng chính là thâm hụt cán cân vãng lai, và việc thâm hụt này chúng ta sẽ cùng nhau nhìn trên góc độ của Việt Nam là do:

- Nước chúng ta đang tập trung theo đuổi mục tiêu lớn đó là tốc độ tăng trưởng kinh tế trong nhiều năm trở lại đây, thêm vào đó là những thời điểm suy thoái kinh tế cũng đã khiến cho Chính phủ phải tăng chi ngân sách để đảm bảo được những điều trên.

- Ngoài ra, những chính sách cũng như dự án đầu tư tràn lan cũng được thực hiện khá nhiều nhưng chưa thực sự thu về được hiệu quả.

4.4. Do cơ cấu hàng hóa xuất – nhập khẩu

Tại nước ta, cơ cấu hàng hóa cũng được coi như vấn đề thương mại tạo ra thương mại, bởi có đến 2/3 giá trị xuất khẩu là nguyên liệu nhập khẩu; tỉ lệ xuất khẩu tăng cũng sẽ làm tăng tỷ lệ nhập khẩu. Đồng thời năng lực cạnh tranh của hàng hóa/ dịch vụ trong nước ta còn nhiều mặt hạn chế, trong khi chúng ta cũng chưa hoàn hoàn được gia nhập vào chuỗi giá trị trong khu vực mà chỉ đang dừng lại ở điểm lắp ráp.

4.5. Chính sách giảm thuế nhập khẩu

Trong WTO và các cam kết của thỏa thuận thương mại hu vực thì Việt nam cũng đã bắt đầu thực hiện chính sách giảm thuế nhập khẩu và đương nhiên điều này cũng tác động đến cán cân thương mại.

5. Cập nhật tình hình cán cân thương mại nước ta hiện nay

Tiếp nối câu hỏi “cán cân thương mại là gì?” thì chúng ta cùng tìm hiểu diễn biến xuất nhập khẩu của nước ta. Dựa theo số liệu đã được thống kê trong báo cáo tình hình kinh tế - xã hội thì tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa/ dịch vụ của nước ta trong 7 tháng đầu năm 2024 đạt ước tính 288,47 tỷ USD, trong khi đó tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 145,13 tỷ, đã tăng lên so với cùng kỳ năm trước là 7,5%. Và cũng vô cùng ngạc nhiên khi tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đầu năm 2024 của khu vực kinh tế trong nước đạt 12,2%, có thể nói là cao hơn so với tốc độ tăng của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Và tỷ trọng của khu vực kinh tế trong nước cũng đang có xu hướng tăng lên, cụ thể là chiếm đến 30,3% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Cũng dựa theo báo cáo của Tổng cục thống kê thì có thể thấy rằng kim ngạch xuất khẩu tháng 7/2024 của nước ta đã đạt đến con số 22,6 tỷ USD, tức là tăng đến 5,5% so với tháng 6 cùng nằm và tăng 9,3% so với cùng kỳ của năm 2024. Trong đó khu vực kinh tế trong nước cũng tăng theo, cụ thể là 16, 4% khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (đã bao gồm dầu thô) tương đương tăng là 6,4%. Trong tháng 7 có 24 mặt hàng xuất khẩu có giá trị trên 1 tỷ USD, con số đố chiếm 88,1% tổng kim ngạch xuất khẩu, và trong đó có đến 4 mặt hàng đạt giá trị trên 10 tỷ USD, tức là 51,6%.

Ngoài ra kim ngạch nhập khẩu của một số mặt hàng khác cũng có thể nói là khá tăng so với tháng trước, như xăng dầu, điện thoại, linh kiện điện thoại, ô tô, máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng, điện tử, máy tính... Trong tháng 7 thì có đến 28 mặt hàng nhập khẩu giá trị lên đến 1 tỷ USD, chiếm tỷ trọng cụ thể là 85,5% tổng kim ngạch nhập khẩu, và trong đó có khoảng 2 mặt hàng có giá trị trên 20 tỷ USD.

Cán cân thương mại hàng hóa của nước ta cập nhật trong  tháng 7 đầu năm 2024 ước tính xuất siêu khoảng 200 triệu USD và tích lũy cả 7 tháng thì được ước tính xuất siêu 1,8 tỷ USD.

Đó là nội dung giúp bạn tìm được lời giải đáp cán cân thương mại là gì? Hy vọng chúng đã mang lại hữu ích đến bạn, nếu cần cập nhập thêm thông tin nào khác thì có thể truy cập vào địa chỉ timviec365.vn tại danh mục Blog các bạn nhé!