Cán cân xuất nhập khẩu là gì? Cách tính cán cân xuất nhập khẩu

1. Những vấn đề liên quan đến cán cân xuất nhập khẩu

1.1. Cán cân xuất nhập khẩu là gì?

Cán cân xuất nhập khẩu nghe có vẻ khá phức tạp, tuy nhiên hiểu một cách đơn giản nhất thì đây là mức chệnh lệch của giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. Cán cân xuất nhập khẩu ghi lại chi tiết về sự thay đổi của các ngành này trong một giai đoạn kinh tế nhất định, theo tháng, quý và năm. Khi so sánh mức độ quan trọng của hai lĩnh vực này, nếu giá trị hàng hóa xuất khẩu cao hơn, chúng ta nói đó là cảnh xuất siêu; ngược lại, nếu giá trị hàng hóa nhập khẩu cao hơn, chúng ta gọi đó là cảnh nhập siêu.

Đặc biệt, khi lấy các giá trị xuất khẩu trừ đi giá trị nhập khẩu sẽ cho ra một kết quả về nền kinh tế của vùng hay quốc gia. Nếu mức chênh lệch đó lớn hơn 0 thì cán cân sẽ thặng dư, còn nếu thấp hơn 0 sẽ là thâm hụt. Cán cân xuất nhập khẩu chỉ khi ở mức bằng 0 thì mới cân bằng và đạt trạng thái hiệu quả nhất cho nền kinh tế.

1.2. Những yếu tố có ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu

Ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu có 3 yếu tố cơ bản nhất là:

- Xuất khẩu – yếu tố làm thay đổi cán cân xuất nhập khẩu bởi nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng cũng như đối tượng tiêu thụ các mặt hàng đó ngày càng có sự thay đổi.

- Nhập khẩu – nhân tố có xu hướng tăng mạnh khi GDP tăng lên, thậm chí tốc độ tăng trưởng của các mặt hàng nhập khẩu còn có lúc tăng mạnh hơn cả GDP. Bên cạnh đó, nhập khẩu cũng thay đổi theo chiều hướng tăng lên khi giá cả của các mặt hàng sản xuất ở trong nước cũng như ra thế giới có sự thay đổi mạnh mẽ. Với trường hợp giá cả của sản xuất hàng hóa trong nước tăng lên mà giá cả trên thế giới vẫn không thay đổi hoặc chỉ biến động nhẹ thì kim ngạch nhập khẩu hay hạn ngạch nhập khẩu cũng vẫn sẽ tăng lên.

- Tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu. Bởi khi tỷ giá của đồng nội tệ có dự biến động sẽ dẫn đến sự thay đổi của các hoạt động xuất hay nhập khẩu hàng hóa của vùng hay đất nước đó.

1.3. Cách tính cán cân xuất nhập khẩu

Như đã phân tích ở trên, cán cân xuất nhập khẩu được tính theo sự chệnh lệch của giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. Do đó, công thức để tính cán cân xuất nhập khẩu như sau:

Cán cân xuất nhập khẩu = giá trị hàng xuất khẩu – giá trị hàng nhập khẩu.

Trong đó, giá trị hàng xuất khẩu được hiểu đơn giản là những giá trị hàng hóa, dịch vụ đã xuất bán ra nước ngoài. Còn giá trị nhập khẩu là những giá trị hàng hóa, dịch vụ được nhập về từ nước ngoài để kinh doanh, buôn bán và đem lại lợi nhuận cho các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp.

Xem thêm: Giải mã vấn đề xoay quanh Công ty xuất nhập khẩu tiếng Anh là gì

2. Cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam

2.1. Cơ cấu xuất nhập khẩu là gì?

Cơ cấu xuất nhập khẩu là tổng thể những bộ phận giá trị hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu và hợp thành tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của các vùng, các quôc gia cùng những mối quan hệ ổn định, phát triển mạnh mẽ giữa các bộ phận đó dựa theo điều kiện về kinh tế - xã hội nhất định trong thời kỳ nào đó. Đây là kết quả của quá trình lao động, sáng tạo ra các giá trị vật chất và các dịch vụ của nền kinh tế thương mại với mức độ cũng như trình độ nhất định của các đối tượng khi tham gia vào sự phân công lao động quốc tế. Nền kinh tế của một quốc gia phát triển như thế nào thì cơ cấu xuất nhập khẩu cũng sẽ thay đổi tương ứng, phản ảnh rõ nét trình độ phát triển của một quốc gia. Do đó, cơ cấu xuất nhập khẩu cũng có đầy đủ những đặc trưng cơ bản sau:

- Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn mang tính khách quan.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu thể hiện qua số lượng và chất lượng.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu có tính lịch sử, bắt đầu từ một cơ sở cơ cấu nào đó, kế thừa và phát triển.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn phải đảm bảo được tính hiệu quả cho nền kinh tế của mỗi quốc gia.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn có mục tiêu định trước, có tính hướng dịch.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn ở trạng thái phát triển từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.

2.2. Phân loại cơ xấu xuất nhập khẩu

Cơ cấu xuất nhập khẩu thường được tiếp cận theo 2 hướng là giá trị xuất nhập khẩu đã được thực hiện ở thị trường nào và giá trị xuất nhập khẩu bao gồm mặt hàng hay nhóm hàng gì. Như vậy, cơ cấu xuất nhập khẩu bảo gồm 2 loại phổ biến nhất:

- Cơ cấu về thị trường xuất nhập khẩu được hiểu là sự phân bổ rõ ràng, cụ thể các giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu theo nền kinh thế của từng quốc gia, lãnh thổ trên thế giới và có tư cách là thị trường để tiêu thụ hàng hóa. Cơ cấu này phản ánh rõ nét sự mở rộng các mối quan hệ kinh doanh, buôn bán giữa các vùng, các quốc gai với nhau cũng như mức độ tham gia vào quá trình phân công lao động thế giới. Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu về bản chất được hiểu chính là tổng hợp của rất nhiều các yếu tố khác nhau như chính trị, kinh tế, khoa học, công nghệ, các chính sách, chủ trương,...

- Cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu là sự tương quan giữa các mặt hàng, các ngành hay tỷ lệ tương quan giữa các thị trường xuất nhập khẩu. Và thương mại là một lĩnh vực về trao đổi, buôn bán hàng hóa trong nền kinh tế của thị trường. Đây được xem là một ngành kinh tế kỹ thuật với chức năng, nhiệm vụ chủ yếu là trao đổi hàng hóa qua mua bán tự động trên cơ sở giá cả của thị trường hoặc là qua tiền tệ. Cơ cấu các mặt hàng xuất nhập khẩu chính là một phần của cơ cấu thương mại và là tổng thể của tất cả các mối quan hệ trong kinh tế và các bộ phận lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất.

Và hiện nay, cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu tại Việt Nam vô cùng đa dạng, phong phú với nhiều hình thức khac nhau như:

+ Các mặt hàng xuất nhập khẩu xét theo công dụng, chức năng của sản phẩm, hàng hóa. Tức là coi các sản phẩm xuất nhập khẩu nằm trong nhóm tư liệu để sản xuất hoặc tiêu dùng. Trong đó, tư liệu sản xuất lại bao gồm có tư liệu đầu vào, các loại máy móc, thiết bị,...

+ Phân chia các mặt hàng xuất nhập khẩu còn dựa trên tính chất chuyên môn hóa việc sản xuất theo ngành. Nghĩa là phân chia thành các sản phẩm công nghiệp nặng và khoáng sản, ngành công nghiệp nhẹ và thủ công nghiệp, ngành nông – lâm – ngư nghiệp,... Đây cũng là 3 phương thức hoạt động chính của Việt Nam hiện nay.

+ Các mặt hàng xuất nhập khẩu dựa trên trình độ kỹ thuật của chính các sản phẩm đó như là các sản phẩm thô, sơ chế hay chế biến.

+ Bên cạnh đó, mặt hàng xuất nhập khẩu còn tùy theo hàm lượng của các yếu tố sản xuất để cấu thành giá trị của sản phẩm.

Xem thêm: Custom clearance là gì? Bí quyết chuyển hàng qua hải quan thuận lợi

2.3. Sự cần thiết phải thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu Việt Nam

Hiện nay, với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của nền kinh tế - xã hội thì yêu cầu về việc thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam là tất yếu và cần thiết để đẩy mạnh đất nước. Cụ thể là:

- Việc thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu có tác động khá lớn đến mối quan hệ với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng như hội nhập kinh tế thế giới. Tuy nhiên để có thể đánh giá được một cách khách quan, chính xác thực trạng cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam trong giai đoạn qua cũng như đưa ra được những giải pháp, định hướng cho thời gian tới thì còn cần phải dựa vào quan điểm cụ thể của phương án công nghiệp hóa, hiên đại hóa đất nước. Và các mục tiêu, quan điểm chỉ đạo này được thể hiện rõ nét thông qua sự chuyển khẩu, vui lòng diễn đạt lại theo cấu trúc của bạn.

- Cơ cấu xuất nhập khẩu thay đổi để có thể tạo ra được nhiều xu hướng mới, bởi thực tế hiện nay, cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam đang đứng trước nhiều vấn đề:

+ Tốc độ tăng trưởng các mặt hàng, dịch vụ vô hình nhanh hơn rất nhiều so với các mặt hàng hữu hình.

+ Các mặt hàng về lương thực, thực phẩm giảm tỷ trọng đáng kể, các mặt hàng về nguyên liệu giảm mạnh, trong khi đó thì tỷ trọng của  ngành công nghiệp – khoáng sản, công nghiệp – chế biến lại tăng nhanh.

Chính vì những lý do trên mà việc thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu cần phải có sự thay đổi nhanh chóng, kịp thời.

- Chỉ khi thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu thì Việt Nam mới có thể phát huy được những lợi thế về nguồn nhân lực, tài nguyên thiên nhiên cũng như vị trí địa lý thuận lợi và khắc phục đươc những vấn đề yếu kém còn tồn đọng khác.

- Thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu sẽ giúp tăng cường sức cạnh tranh về hàng hóa của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

- Thực tế hiện nay, sự phát triển của ngành thương mại quốc tế đang ngàu càng mạnh mẽ với sự cạnh tranh lớn. Do đó, đòi hỏi không chỉ ở Việt Nam mà ở tất cả các nước trên thế giới đều cần phải thay đổi cơ xấu xuất nhập khẩu.

Hy vọng với những chia sẻ trên đây của timviec365.vn, các bạn sẽ hiểu và nắm rõ được những thông tin về cán cân xuất nhập khẩu, cách tính cân xuất nhập khẩu cũng như cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam hiện nay. Đặc biệt với các bạn theo đuổi ngành kinh tế thì đây là vấn đề khá quan trọng cần phải quan tâm.

Bài viết tham khảo: Giải đáp đại lý hải quan là gì? Tại sao cần đại lý hải quan?