Con đường tơ lụa - Tuyến đường thúc đẩy sự phát triển nhân loại

1. Bạn biết gì về con đường tơ lụa?

Con đường tơ lụa có tên tiếng anh là The Silk Road. Con đường này được biết đến là tuyến đường buôn bán và giao thương cực kỳ nổi tiếng từ hàng ngàn năm trước đó. Nhất là khi nó gắn kết phương Đông và phương Tây để tạo ra sự giao lưu văn hóa cũng như việc phát triển kinh tế của cả hai khu vực. 

Chiều dài của con đường tơ lụa rơi vào khoảng 4000 dặm, tương đương với 6437 km. Bắt đầu từ các tỉnh và thành phố của Trung Quốc là tỉnh Phúc Châu, tỉnh Hàng Châu, thủ đô Bắc Kinh, kinh đô Trường An, con đường tơ lụa tiếp tục kéo dài với việc đi qua các nước như Mông cổ, nước Ấn Độ, Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan, Cộng hòa Kazakhstan, nước Iran, Cộng hòa Iraq, đất nước Thổ Nhĩ Kỳ, đất nước Hy Lạp, đến vùng Địa Trung Hải và cuối cùng là toàn châu Âu. Triều Tiên, Nhật Bản hay thậm chí là cả Việt Nam thì cũng có dấu ấn về sự xuất hiện của con đường tơ lụa này. 

Có thể nhận thấy rằng, với sự kết nối hai khu vực, tạo ra một con đường thông thương quan trọng, tạo tiền đề khám phá ra những vùng đất mới. Con đường tơ lụa đã tạo nên sự thúc đẩy văn minh của nhân loại với nhiều lĩnh vực khác nhau. Không chỉ châu Á hay châu Âu, phương Đông hay phương Tây mà sự phát triển này chính là của toàn nhân loại. 

2. Lịch sử ra đời của con đường tơ lụa huyền thoại

Về sự ra đời của con đường tơ lụa thì phải kể đến sự ra đời của tơ tằm. Khi ấy, Trung Quốc chính là quốc gia đầu tiên trong việc tìm được cách để trồng dâu và nuôi tằm. Sau đó chính là việc tạo ra lụa từ chính những kén tằm đó, chính vì thế mà đây là quốc gia dệt được lụa sớm nhất ở trên thế giới. Thời điểm có thể tính ra ít nhất là khoảng 5300 năm trước đây. 

Ban đầu, chỉ vua quan và quý tộc mới có thể được sử dụng lụa tơ tằm mà thôi. Sau này, khi đã phát triển hơn thì lụa bắt đầu được mang đến các vùng khác và sự hình thành của con đường tơ tằm cũng bắt đầu từ đó.

Về sự kiện chính thức thì vào khoảng thế kỷ 2 TCN, khi ấy, Hán Vũ Đế đã sai Trương Khiên là một nhà ngoại giao và cũng là một nhà thám hiểm nổi tiếng thời Tây Hán đi tìm một người tên là Nguyệt Chi để thực hiện việc liên kết nhằm chống lại quân Hung Nô. Thế nhưng, ông đã bị chính đội quân Hung Nô bắt giữ và giam cầm 10 năm. Sau 10 năm, với việc trốn khỏi trại thành công, Trương Khiên vẫn tiếp tục hành trình với nhiệm vụ đã được giao phó. Tuy nhiên, không một thủ lĩnh nào sẵn sàng ra tay để liên kết và giúp đỡ nhà Hán. 

Mặc dù không thu được kết quả nào, thế nhưng, sau khi trở về nước vào năm 126 TCN thì Trương Khiên đã viết cuốn sách Triều dã kim tiền về hành trình của mình. Và chính chặng đường mà Trương Khiên đi cũng như khai phá được trong hành trình đã trở thành tiền đề cho sự ra đời của con đường tơ lụa.

Cuốn sách Triều dã kim tài của ông đã ghi chép lại một cách cẩn thận về những nơi mà ông đã đi qua, những sản vật phong phú và quý hiếm, các phong tục tập quán đầy ấn tượng và điều đặc biệt nhất chính là tiềm năng về việc giao thương giữa các quốc gia với nhau. Những điều này đã kích thích sự tò mò của những thương gia Trung Quốc và họ bắt đầu hành trình của mình với con đường tơ lụa đầy tiềm năng nhưng cũng rất bí ẩn này. 

Từ những con đường nhỏ với việc kết nối lại với nhau đã trở nên thông thuận hơn, người Trung Hoa trong lịch sử đã đem những sản phẩm như vải lụa, gấm vóc,... tới các nước như La Mã hay Ba Tư để trao đổi, buôn bán. Các thương nhân ở những quốc gia khác cũng tìm đến đất nước Trung Hoa, mở rộng giao thương thông qua con đường này. Chính từ thời điểm này mà sự phát triển của con đường tơ lụa đã trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Từ các tỉnh thành của Trung Quốc tới các quốc gia khác của Châu Á và đến Châu Âu.

Vào thế kỷ thứ VII đã đánh dấu sự ra đời của con đường tơ lụa ở trên biển. Sự mở rộng này chính là nhờ các thương gia người Ả Rập và con đường này đã rút ngắn được khoảng cách di chuyển từ các nước châu Âu sang giao thương với Trung Quốc. Các quốc gia như Anh, Pháp hay Hà Lan và Bồ Đào Nha đã đẩy mạnh việc buôn bán ở trên biển với các nước châu Á, tiêu biểu là Trung Hoa dựa trên cách thức đem lại sự an toàn hơn và nhanh hơn. 

3. Những giá trị từ con đường tơ lụa đem lại

3.1. Là con đường phát triển kinh tế xuyên quốc gia

Gọi là con đường tơ lụa là bởi lụa chính là mặt hàng đầu tiên được vận chuyển và buôn bán trên còn đường này. Khi ấy, với sự tiên phong trong việc dệt lụa tơ tằm mà Trung Quốc trở thành quốc gia được các quý tộc và những bậc đế vương của La Mã săn đón và ưu tiên trao đổi hàng hóa. Họ luôn muốn có được những tấm lụa của đất nước này và sẵn sàng trao đổi bằng vàng với cân nặng bằng với khối lượng của số lụa đó. 

Từ đó, việc phát triển kinh doanh lụa thông qua con đường này trở nên phổ biến hơn. Lạc đà chính là phương tiện vận chuyển hàng hóa chính trên con đường tơ lụa. Theo thời gian, các mặt hàng cũng trở nên đa dạng hơn rất nhiều. Vàng, bạc, châu báu, đá quý, các loại gia vị, đồ vật hay các loài động vật cũng được buôn bán, trao đổi trên con đường tơ lụa này. Ngựa Ba Tư được xem là một trong những món hàng đắt đỏ trên con đường tơ lụa ở thời điểm đó. Ngay cả nô lệ cũng trở thành vật phẩm trong các giao dịch ở con đường giao thương quan trọng này.

Vào thời cổ đại thì con đường tơ lụa chính là con đường thương mại lớn nhất và quan trọng nhất. Việc gắn kết hai châu lục cũng như hai nền văn minh tiêu biểu này đã tạo nên sự phát triển nhanh chóng về mặt kinh tế giữa các quốc gia.

3.2. Là con đường của sự giao lưu về văn hóa

Không chỉ nổi tiếng với vai trò là con đường thương mại thời cổ đại, con đường tơ lụa còn là con đường ghi dấu sự giao lưu về mặt văn hóa giữa các quốc gia với nhau. 

Các giáo sĩ phương Tây cũng thông qua con đường này để có thể di chuyển tới các quốc gia khác và truyền bá về tôn giáo của mình. Những nhà thờ, giáo đường của các tôn giáo khác nhau như Kitô giáo, Do Thái giáo hay các chùa chiền mọc lên rất nhiều và có ở rất nhiều nơi. Mọi tôn giáo trên còn đường tơ lụa này, đều sẽ được chấp thuận và được tôn trọng như nhau. Đây chính là tiền đề cho sự phát triển của văn minh nhân loại sau này và cũng thể hiện được sự tiến bộ trong tư tưởng của con người ở thời điểm đó.

Sự hòa trộn giữa các nền văn hóa với nhau thông qua con đường tơ lụa đã mở ra các cơ hội phát triển về khoa học và những sự nhìn nhận mới mẻ về tự nhiên.

3.3. Con đường tạo nên tên tuổi các nhà thám hiểm

Các nhà thám hiểm gắn với con đường tơ lụa phải kể đến Marco Polo. Ông sinh năm 1254, mất năm 1324, là người Ý và sống vào khoảng thế kỷ XIV. Chính con đường tơ lụa đã giúp ông khám phá được những địa danh mới, đặc biệt là tại Trung Quốc. Thậm chí, vua Hốt Tất Liệt còn phong cho nhà thám hiểm này một chức quan tro0ng triều khi ông ở Trung Quốc.

Khi quyết định quay trở về đất nước của mình, nhà thám hiểm Marco Polo đã có cho mình được rất nhiều tri thức cùng với đó là những sản vật đặc trưng của Trung Hoa. Tương truyền, món mỳ Ý nổi tiếng của Italia hiện nay có nguồn gốc từ Trung Quốc và được Polo mang về sau chuyến hành trình của mình thông qua con đường tơ lụa. Sau này, với cuộc hành trình đầy các trải nghiệm thú vị của bản thân, ông đã viết nên cuốn sách “Marco Polo du ký” và với những điều mà ông đã khám phá ra đã giúp cho Polo trở thành một trong những nhà thám hiểm vĩ đại của nhân loại.

3.4. Con đường chứa đựng di vật và ý nghĩa nghiên cứu về khảo cổ

Con đường tơ lụa hiện nay không còn là tuyến đường quan trọng như trước đây, tuy nhiên, ở đó, các nhà khảo cổ đã khám phá ra những di vật chứa đựng những dấu ấn lịch sử. Khoảng 50.000 các loại cổ vật khác nhau đã được tìm thấy, từ các bản vẽ cho tới các vật dụng nấu rượu hay các vật dụng bằng gốm đã được tìm thấy ở con đường ý nghĩa mang tính lịch sử này.

Rất nhiều nghi vấn và những sự hoài nghi đã được đặt ra về sự tồn tại của con đường tơ lụa này. Thế nhưng, tất cả đã được làm sáng tỏ dựa trên các ghi chép của những nhà thám hiểm. Cộng với đó là việc nghiên cứu khảo cổ bằng các cổ vật đã được tìm thấy, minh chứng cho một sự phát triển mạnh mẽ đã từng diễn ra trên con đường tơ lụa này.

4. Sự sụp đổ của con đường tơ lụa

Chế độ chính trị của đất nước Trung Quốc có sự ảnh hưởng sâu sắc tới tình hình phát triển của con đường tơ lụa. Khi nhà Hán sụp đổ, con đường tơ lụa cũng rơi vào bế tắc. Nhưng ngay sau đó, với sự phát triển mạnh mẽ của nhà Đường đã khai sáng lại con đường này. Con đường tơ lụa dưới nhà Đường đã có những dấu ấn lịch sử cực kỳ rõ nét khi các hoàng đế nhà Đường có những chính sách khuyến khích thương mại phát triển.

Con đường tơ lụa lại rơi vào thời kỳ đen tối khi nhà Đường suy yếu vào thế kỷ thứ 10, ngay sau đó, sự hùng mạnh của nhà Nguyên đã thúc đẩy việc buôn bán trở lại thịnh vượng. Thế nhưng, chính vì con đường này mà việc bệnh dịch lây lan đã diễn ra nhanh chóng, “cái chết đen” đã nhanh chóng phủ khắp châu Âu cùng với Trung Á trong giai đoạn từ 1348 đến 1450. Gần 60% dân số của Châu Âu thiệt mạng, hoạt động thương mại trên con đường này cũng bị ảnh hưởng rất lớn.

Sự hùng mạnh của con đường tơ lụa ngày càng trở nên suy yếu hơn với những sự kiện được xem là rất đáng buồn đã diễn ra vào thập niên 1400. Nhà Minh lên nắm quyền đã thắt chặt con đường tơ lụa với việc yêu cầu về thuế rất cao. Điều này đã khiến cho các thương nhân quyết định từ bỏ con đường tơ lụa và tìm kiếm cho mình những con đường giao thương khác.

Tại phương Tây, sự trỗi dậy của đế chế Ottoman cũng đã khiến cho con đường gắn kết 2 châu lục bị chặn lại. Và từ đó, con đường tơ lụa chỉ còn trong dĩ vãng và ký ức của những người thương nhân mà thôi. Sự chìm dần của con đường hoàng kim một thời này đã để lại những dấu ấn đầy cát bụi cùng với các thành phố cổ đang chìm dần trong quên lãng.

Ở trên đấy đó là toàn bộ những thông tin cụ thể về con đường tơ lụa. Con đường đã trở thành huyền thoại và ghi dấu cho sự phát triển của nền văn minh của toàn nhân loại trên thế giới. Hy vọng bài viết đã giúp các bạn có được những điều bổ ích và hiểu rõ hơn về con đường thương mại cực kỳ nổi tiếng trong lịch sử.