Viên chức là gì? Các quyền và nghĩa vụ đặc biệt của viên chức

1. Tìm hiểu về viên chức - viên chức nghĩa là gì?

Viên chức là những công dân của Việt Nam được tuyển dụng vào các vị trí làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập, theo các điều khoản và quy định của Luật Viên chức năm 2024. Cụ thể, vị trí làm việc được hiểu là công việc hoặc nhiệm vụ liên quan đến chức danh nghề nghiệp hoặc chức vụ quản lý tương ứng, và đây cũng là căn cứ để xác định số lượng và cơ cấu của viên chức trong đơn vị. Về đơn vị sự nghiệp công lập, đây chính là tổ chức được thành lập bởi cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, hoặc tổ chức chính trị, có tư cách pháp nhân, và hoạt động để cung cấp dịch vụ công và phục vụ cho công tác quản lý Nhà nước.

Đối với hợp đồng làm việc, hiện tại viên chức có thể ký kết một trong hai loại hợp đồng: hợp đồng có xác định thời hạn và hợp đồng không xác định thời hạn. Hợp đồng có xác định thời hạn là loại hợp đồng mà hai bên đồng ý đặt ra một thời điểm cụ thể cho việc chấm dứt hiệu lực của hợp đồng, thường từ 12 đến 60 tháng. Trong khi đó, hợp đồng không xác định thời hạn là loại hợp đồng mà thời điểm chấm dứt hiệu lực không được xác định trước.

Như vậy, để được coi là viên chức, cá nhân cần đáp ứng các điều kiện và tiêu chuẩn được nêu trên, bao gồm việc được tuyển dụng vào các vị trí công việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập và ký kết hợp đồng làm việc theo quy định.

2. Tìm hiểu viên chức được phân loại cụ thể như thế nào?

Trong quá trình quản lý và tổ chức công việc, việc phân loại viên chức đóng vai trò vô cùng quan trọng. Trước đây, quy định theo Nghị định 29/2024/NĐ-CP đã xác định việc phân loại dựa trên hai tiêu chí chính: vị trí công việc và cấp độ chức danh nghề nghiệp. Tuy nhiên, từ thời điểm áp dụng Nghị định 115, tiêu chí phân loại đã có sự thay đổi đáng kể.

Theo Nghị định 115, việc phân loại viên chức hiện nay tập trung vào hai yếu tố chính: chức trách và nhiệm vụ, cũng như trình độ đào tạo. Việc này giúp tăng cường tính linh hoạt và hiệu quả trong quản lý nguồn nhân lực, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển cá nhân của từng cá nhân trong tổ chức.

Ngoài ra, việc phân loại viên chức hiện nay cũng có sự thay đổi trong cách xác định các hạng chức danh nghề nghiệp. Thay vì chỉ dựa trên cấp độ từ cao xuống thấp, việc phân loại được thực hiện dựa trên mức độ phức tạp công việc của từng chức danh nghề nghiệp trong cùng một lĩnh vực sự nghiệp. Điều này giúp định hình rõ ràng hơn về vai trò và trách nhiệm của từng cá nhân, từ đó tạo điều kiện cho việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực một cách chặt chẽ và hiệu quả hơn.

Tóm lại, việc phân loại viên chức không chỉ đơn thuần là việc xác định vị trí và chức danh, mà còn là quá trình định hình vai trò và trách nhiệm của từng cá nhân trong tổ chức. Điều này đồng nghĩa với việc tạo điều kiện cho sự phát triển cá nhân và sự tiến bộ của tổ chức trong môi trường cạnh tranh hiện nay.

Xem thêm: Cán bộ công chức là gì? Phân biệt cán bộ, công chức, viên chức

3. Các quyền và nghĩa vụ của viên chức là gì?

Viên chức trong một tổ chức hay cơ quan công quyền không chỉ đóng vai trò quản lý và thực thi các nhiệm vụ được giao mà còn mang trách nhiệm và năng lực để đảm bảo hoạt động của tổ chức diễn ra một cách hiệu quả và công bằng. Quyền và nghĩa vụ của viên chức đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự hoạt động ổn định và phát triển bền vững của tổ chức. Dưới đây là một số quyền và nghĩa vụ quan trọng của viên chức:

3.1. Quyền của viên chức

Quyền của viên chức trong quá trình thực hiện nghề nghiệp được đảm bảo và quy định một cách cụ thể bởi pháp luật, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhu cầu chuyên môn và đáp ứng nhu cầu công việc. Viên chức được đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, từ đó nâng cao hiệu suất làm việc và đáp ứng được yêu cầu công việc. Đồng thời, việc được bảo đảm trang thiết bị cũng như các điều kiện làm việc giúp viên chức hoàn thành công việc một cách hiệu quả và an toàn.

Ngoài ra, việc cung cấp thông tin liên quan đến công việc hoặc nhiệm vụ được giao giúp viên chức nắm bắt được tình hình công việc, từ đó đưa ra quyết định chuyên môn chính xác. Quyền quyết định chuyên môn gắn với vấn đề hay nhiệm vụ được giao giúp viên chức có thể đóng góp ý kiến và giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất.

Ngoài những quyền được đảm bảo trong quá trình thực hiện công việc, viên chức cũng được quyền từ chối những công việc hoặc nhiệm vụ trái với quy định của pháp luật, từ đó đảm bảo tính đạo đức và chính trực trong công việc. Đồng thời, các quyền liên quan đến tiền lương và các chế độ liên quan được đảm bảo đúng mức, đồng thuận với vị trí, chức danh nghề nghiệp, và kết quả làm việc của viên chức.

Viên chức được hưởng các chính sách ưu đãi trong trường hợp làm việc ở các vùng miền khó khăn hoặc trong các công việc có tính chất đặc biệt, cũng như được hưởng các khoản tiền thưởng và được xét nâng lương theo quy định của pháp luật và quy chế của đơn vị sự nghiệp công lập. Điều này không chỉ tạo động lực cho viên chức trong quá trình làm việc mà còn thúc đẩy họ phấn đấu hơn nữa trong sự nghiệp của mình.

Bên cạnh đó, viên chức không chỉ có những quyền lợi cơ bản như nghỉ phép hàng năm, nghỉ lễ và nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật, mà còn được đảm bảo các quyền lợi đặc biệt phù hợp với hoàn cảnh và nhu cầu của họ.

Trong trường hợp viên chức làm việc ở những vùng miền địa lý khó khăn như miền núi, biên giới, hải đảo hay vùng sâu vùng xa, họ có thêm quyền gộp số ngày nghỉ phép của hai hoặc ba năm để nghỉ cùng một lần. Điều này là một sự linh hoạt đáng quý, nhất là đối với những người phải đối mặt với điều kiện làm việc khắc nghiệt.

Ngoài ra, trong các lĩnh vực đặc thù như y tế, giáo dục, viên chức cũng được hưởng quyền lợi nghỉ việc và hưởng lương theo quy định pháp luật. Điều này giúp đảm bảo rằng họ có thể tập trung vào công việc của mình mà không phải lo lắng về tài chính trong thời gian nghỉ ốm hoặc thai sản.

Ngoài những quyền lợi liên quan đến việc nghỉ ngơi, viên chức cũng có quyền tham gia vào các hoạt động kinh doanh và làm việc thêm ngoài giờ làm việc quy định, miễn là không vi phạm pháp luật và có sự đồng ý của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập. Điều này thúc đẩy sự linh hoạt và sáng tạo trong cộng đồng viên chức, đồng thời tạo điều kiện cho họ phát triển nghề nghiệp và tăng cơ hội cải thiện tài chính.

Ngoài những quyền lợi trên, viên chức cũng được đảm bảo các quyền khác như được khen thưởng, tôn vinh và tham gia vào các hoạt động kinh tế, xã hội. Họ cũng được hưởng chính sách ưu đãi về nhà ở và được tạo điều kiện để học tập cũng như phát triển nghề nghiệp trong và ngoài nước.

3.2. Nghĩa vụ của viên chức

Nghĩa vụ chung của các viên chức không chỉ nằm ở việc tuân thủ và thực thi đúng đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam cùng với pháp luật của nhà nước, mà còn cần bao gồm việc thực hiện một lối sống đạo đức và trách nhiệm. Viên chức cần phải thể hiện sự trung thực, cẩn trọng, cần, kiệm, liêm, chính, đồng thời không được tự phụ và phải thực hiện các công việc của mình một cách tổ chức và kỷ luật.

Ngoài ra, việc tự giác tuân thủ kỷ luật và trách nhiệm trong công việc là điều bắt buộc. Viên chức phải tuân thủ mọi quy định, nội quy và quy chế của tổ chức họ đang làm việc. Điều này bao gồm việc bảo vệ bí mật nhà nước và tài sản công cụ thể. Họ phải giữ bí mật và tận dụng tài sản công hiệu quả nhất có thể.

Một phần không kém phần quan trọng đối với nghĩa vụ của một viên chức đó là việc rèn luyện và phát triển bản thân. Viên chức cần phải liên tục nâng cao đạo đức nghề nghiệp và tuân thủ nguyên tắc ứng xử cụ thể của công việc mình đang làm. Sự tự phát triển này không chỉ giúp viên chức trở thành một nhân viên xuất sắc mà còn tạo ra một môi trường làm việc tích cực và chuyên nghiệp.

Tóm lại, nghĩa vụ của viên chức không chỉ nằm ở việc thực hiện các công việc một cách hiệu quả, mà còn là việc duy trì và thể hiện các giá trị đạo đức, giữ vững trách nhiệm trong mọi hoạt động của mình. Điều này đảm bảo rằng họ đóng góp tích cực vào sự phát triển của xã hội và là một phần không thể thiếu của sự thịnh vượng của đất nước.

4. Để thi viên chức, người dự tuyển cần đảm bảo điều kiện gì?

Để có thể tham gia quy trình tuyển dụng viên chức, ứng viên cần đáp ứng một số tiêu chí theo quy định của Luật Viên chức. Đầu tiên, ứng viên phải là công dân Việt Nam và hiện đang cư trú tại Việt Nam. Điều này đảm bảo rằng chỉ những người có quốc tịch và liên kết mạnh mẽ với đất nước mới được xem xét.

Thứ hai, ứng viên phải đủ 18 tuổi trở lên, hoặc từ 15 tuổi đối với một số lĩnh vực cụ thể, như văn hóa, nghệ thuật, thể dục và thể thao, có sự đồng ý bằng văn bản từ người đại diện hợp pháp. Điều này đảm bảo rằng những người trẻ tuổi, nhưng có tiềm năng và tài năng đặc biệt, cũng có cơ hội tham gia vào lĩnh vực công việc này.

Thứ ba, ứng viên cần nộp đơn đăng ký dự tuyển, cùng với hồ sơ và lý lịch rõ ràng. Điều này giúp cho quá trình xem xét và đánh giá hồ sơ của ứng viên trở nên minh bạch và công bằng.

Thứ tư, ứng viên cần có văn bằng, chứng chỉ hoặc năng khiếu phù hợp với vị trí công việc mà họ muốn ứng tuyển. Điều này đảm bảo rằng ứng viên có đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện công việc một cách hiệu quả.

Thứ năm, ứng viên cần có đủ sức khỏe để thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ theo vị trí công việc mà họ muốn ứng tuyển. Điều này đảm bảo rằng những người được chọn sẽ có khả năng hoàn thành nhiệm vụ một cách đáng tin cậy và hiệu quả.

Cuối cùng, ứng viên cần đáp ứng các yêu cầu khác theo quy định của vị trí công việc viên chức, nhưng không thấp hơn các tiêu chuẩn chung, không vi phạm pháp luật và không phân biệt đối xử giữa các loại hình đào tạo. Điều này đảm bảo rằng việc tuyển dụng được thực hiện một cách công bằng và minh bạch.

Tóm lại, việc tham gia vào quá trình tuyển dụng viên chức đòi hỏi ứng viên phải đáp ứng một số tiêu chí chặt chẽ, nhằm đảm bảo rằng chỉ những người có đủ năng lực và phù hợp mới được lựa chọn. Hy vọng rằng thông qua bài viết trên đây của Timviec365, bạn đọc đã có thể hiểu rõ viên chức là gì cùng với những đặc điểm quan trọng của chức danh nghề nghiệp này.