Nghề đa cấp và cái danh “lừa đảo” tại Việt Nam hiện nay

1. Thông tin về ngành đa cấp 

Thuở sơ khai, từ “đa cấp” đơn giản chỉ là một cái tên. Đó là tên của một loại hình thương mại, buôn bán hàng hóa, một dạng của viec lam kinh doanh. Và sự chính quy của nó được đưa vào chương trình đào tạo ở các khối ngành Marketing, ngoại thương hay thương mại. Khi nói về đa cấp, chúng ta chỉ cần hiểu nó theo nghĩa là một kênh phân phối các sản phẩm hay còn gọi là hình thức MLM. Nhưng khi người ta lạm dụng bán hàng đa cấp quá đà, mặc nhiên, sự trong sáng của ngành sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều. Sự ảnh hưởng lớn nhất vẫn là danh dự, ngành đa cấp mặc nhiên bị mọi người coi là bán hàng lừa đảo. Vậy bán hàng đa cấp được hiểu như thế nào?

Bán hàng đa cấp mang bản chất là hình thức bán hàng dựa trên phương thức tiếp thị cho người khác, giới thiệu về sản phẩm để bán lẻ hàng hóa được thực hiện bởi người tham gia bán hàng đa cấp tại nhiều cấp độ khác nhau. Hàng hóa được người tham gia trực tiếp thị trực tiếp bán cho người tiêu dùng, thông qua đó người tham gia được hưởng hoa hồng khá lớn, hoặc lợi ích khác từ kết quả hoạt động tiếp thị bán hàng của mình. Nhân viên ngành sẽ mang sản phẩm tới tận tay khách hàng mà không cần thông qua bất cứ hình thức quảng cáo nào. Hình thức này sẽ giúp cho doanh nghiệp không phải tốn thêm một khoản chiết khấu cho các đại lý bán hàng cũng như việc thuê mặt bằng buôn bán. Chỉ khác nhau về mặt hình thức làm việc song nghề bán hàng như thế này lại rất cần tới lòng tin. Lòng tin của khách hàng về chất lượng sản phẩm, về dịch vụ cũng như sự chân thành của người bán. Những người tham gia bán hàng đa cấp cũng có thể qua các tin tuyển dụng việc làm hoặc được tuyển dụng nhanh bằng nhiều cách khác nhau.

Kinh doanh đa cấp diễn ra trong phạm vi quốc gia hoặc quốc tế. Kinh doanh đa cấp trong phạm vi quốc gia được triển khai cho những người bán hàng trong khuôn khổ biên giới một lãnh thổ quốc gia. Kinh doanh đa cấp quốc tế, phạm vi bán hàng trải rộng hơn ngoài biên giới quốc gia tới các nước lân cận thậm chí có thể xa hơn. 

2. Thực trạng ngành nghề “đa cấp” hiện nay

Thức tế “đa cấp” là hình thức bán hàng đã xuất hiện tại nhiều nước trên thế giới từ rất lâu, góp phần tăng trưởng kinh tế quốc gia, kể cả những nước phát triển như Mỹ , Trung Quốc, Nhật Bản,…Ở Việt Nam hình thức này cũng đã xuất hiện nhưng đã bị biến tướng, trá hình trong thời gian qua đã đạo nên cách nhìn chưa toàn diện, đầy đủ, thậm chí còn hoạt động khá tiêu cực, mang đến tiếng xấu cho hình thức này, dẫn đến mất lòng tin của cộng đồng xã hội bị lên án gay gắt. 

Về bản chất hình thức bán hàng này trên thế giới hoàn toàn khác so với Việt Nam. Nếu tại nước ta đây là ngành nghề bị ghẻ lạnh, bị xua đuổi,… thì tại các nước phát triển kể trên nghề này mang lại rất nhiều lợi ích bởi bản chất của nó khi về Việt Nam đã bị áp dụng sai chiều hướng, không theo quy định của Pháp Luật. Vì thế mà cái nghề này từ lâu đã bị người Việt Nam ta gắn cho cái mác “lừa đảo”. Vậy cái danh lừa đảo đến từ đâu?

Không chỉ Việt Nam mà còn nhiều nước khác người dân cũng đang hiểu và áp dụng sai về nghề đa cấp. Singapore và Canada là hai nước đã ra quyết định trong luật pháp cấm kinh doanh đa cấp bất chính. Vì mục đích bất chính khi tiến hành hình thức đa cấp tại một số nước là lấy tiền của người tham gia và dùng người tham gia để lợi dụng lừa gạt những người tham gia khác. Hình vi kinh doanh đa cấp sai trái được xác định, phân chia theo 4 nhóm như sau: 

- Để tham gia vào hệ thống bán hàng đa cấp, người ta cần phải mua một lượng hàng hóa cố định và phải đóng một khoản tiền để được tham gia.

- Không cam kết mua lại với mức giá ít nhất là 90% giá hàng hóa đã bán cho người tham gia để bán lại

- Cho người tham gia nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng, lợi ích kinh tế khác chủ yếu từ việc dụ dỗ người khác tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp

- Cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp, thông tin sai lệch về tính chất, công dụng của hàng hóa để dụ dỗ người khác tham gia

Do nhu cầu tìm kiếm khách hàng cao và sự áp đặt doanh số từ doanh nghiệp phân phối sản phẩm cho nên thúc đẩy nhân viên phải “chạy đua” với những con số. Không “lừa đảo” họ không biết làm gì để kiếm sống.

Sự lừa đảo khởi phát từ việc phát triển mạng lưới hệ thống. Những người bước chân vào nghề luôn được hứa hẹn về lợi nhuận sẽ kiếm được khi tham gia vào hệ thống bán hàng đa cấp. Họ được người đi trước vẽ ra trước mắt một cuộc sống mới huy hoàng, sự giàu sang sung túc. Và ở đó, có sẵn những tấm gương sáng chói để họ nhìn vào và mơ ước, phấn đấu. Tuy nhiên họ chẳng hề hay biết sau này họ phải phấn đấu để tiếp tục những câu chuyện hào nhoáng, “không thật” như vậy dành cho những người mới khác để duy trì sự mưu sinh.  Có những người vì mục đích lợi nhuận mà không ngần ngại bịp chính người thân bạn bè ruột của mình. Cũng là vì sự tin tưởng cho nên nhiều người không tránh được cạm bẫy đó.

Việc làm bán hàng

3. Đặc điểm của hành vi kinh doanh đa cấp bất chính 

Chắc chắn rằng kinh doanh đa cấp bất chính sẽ không có đặc điểm hoàn toàn giống với kinh doanh đa cấp chân chính, ngoại trừ đặc điểm: người tham gia người tham gia đều được tổ chức theo cấu trúc hình tháp nhiều tầng và mỗi người đều có quyền tuyển dụng người tham gia vào mạng lưới, nên rất dễ gây nhầm lẫn. So sánh đối chiếu với đặc điểm của hình thức kinh doanh đa cấp chân chính, có thể rút ra một số đặc điểm của hình thức bán hàng đa cấp bất chính bao gồm:

- Sử dụng vốn, tìm kiếm lợi nhuận thông qua việc đào tạo những phân phối viên chuyên nghiệp, chuyên tiếp thị sản phẩm và bán lẻ trực tiếp sản phẩm cho người tiêu dùng, thu nhập của phân phối viên chủ yếu dựa trên khả năng bán lẻ sản phẩm của doanh nghiệp. Với kinh doanh đa cấp bất chính, cũng nhằm hướng tới lợi nhuận nhưng không đi bằng còn đường hợp pháp, không nhằm bán lẻ sản phẩm mà thực chất là sự chiếm dụng vốn của những người tham gia

- Dồn hàng cho người tham gia bằng việc đưa ra những thông tin nhầm lẫn về công dụng của sản phẩm, khiến họ tin và mua. Nhưng khi đến tay người tiêu dùng, công dụng của sản phẩm không đáp ứng được mong muốn, thậm chí còn phản tác dụng mà người tiêu dùng lại mất một khoản chi phí khá lớn để sở hữu sản phẩm này.

- Do bị áp doanh số bán hàng khá cao mà không có cách nào để tiêu thụ sản phẩm phát sinh tình trạng dụ dỗ, lôi kéo người tham gia để ăn hoa hồng bằng cách hứa hẹn những khoản hoa hồng cao ngất ngưởng, cũng như các món hời dễ dàng nếu người đó đóng tiền tham gia cũng như lôi kéo thêm được người khác gia nhập mạng lưới. Vì điều này thường khiến những người thiếu hiểu biết, tin người khác mà không kiểm chứng, tham lam và dễ bị lừa để rinh tiền. 

- Mang cái danh “lừa đảo”. Quá trình này được bắt đầu từ những người thành lập doanh nghiệp, kinh doanh sản phẩm bằng hình thức này qua việc lừa dối người tham gia và người tiêu dùng. Để nhanh chóng tiêu thụ hàng hóa với giá bán gấp vài trăm lần một cách nhanh chóng, rộng rãi, cách duy nhất doanh nghiệp làm là thu hút được đông đảo lực lượng tham gia đánh vào tâm lý nhẹ dạ cả tin để vẽ ra một chân trời mới, một kế hoạch khởi nghiệp hoàn hảo, một chiến lược kinh doanh để đạt đến thành công với những người có dân chí, ham mê làm giàu một cách nhàn hạ. 

Doanh nghiệp hoạt động hình thức kinh doanh bất chính thường chú trọng thu hút người tham gia chứ không quan tâm tới chất lượng, công dụng của sản phẩm có đáp ứng nhu cầu mong muốn của người tiêu dùng. Trong khi kinh doanh đa cấp chân chính tập trung vào việc lựa chọn, sản xuất những sản phẩm uy tín, chất lượng để tạo niềm tin trong mắt người tiêu dùng.

Việc làm tư vấn viên

4. Tác động tiêu cực của nghề đa cấp và cái danh “lừa đảo”

4.1. Đối với doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính

Các hình thức bán hàng đa cấp bất chính đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của những doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính khác. Tiếng xấu của những doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính ngày càng tăng do ngày càng nhiều người bị dụ dỗ, lừa đảo trở thành nạn nhân của kinh doanh đa cấp bất chính. 

Chính điều trên mà tại Việt Nam, các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân chính ngày càng khó kinh doanh trong việc tạo niềm tin với khách hàng. Tâm lý nghi ngờ, dè chừng của khách hàng khiến sản phẩm của doanh nghiệp bị ứ đọng, doanh thu sụt giảm ngày càng nhanh chóng. Không những vậy, hành vi bất chính của những doanh nghiệp này còn làm cho môi trường cạnh tranh trở nên không lành mạnh, trong khi doanh nghiệp kinh doanh chân chính tạo dựng thương hiệu của mình thông qua việc không ngừng tiếp thị rộng rãi và nâng cao chất lượng sản phẩm thì doanh nghiệp bất chính lại phá hủy thành quả đó, không những vậy, còn tạo tiếng xấu, gây những nhầm lẫn hiểu sai về phương thức kinh doanh chân chính này.

Việc làm nhân viên sản xuất

4.2. Đối với người tham gia, tiêu dùng 

Tính tiêu cực của hành vi kinh doanh đa cấp bất chính này có ảnh hưởng trực tiếp nặng nề nhất đến người tham gia về tài chính khi phải mất một khoản tiền lớn để có thể trở thành thành viên của mạng lưới. một trong những đối tượng dễ bị lừa nhất chính là những người nông dân chân chính, quanh năm làm lụng vất vả, có mong muốn đổi đời đi tin lời xu nịnh, hướng hẹn mà mất đi một khoản tiền có thể bằng cả gia tài họ đang có. 

Với người tiêu dùng bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chất lượng sản phẩm khi mà mục đích của hành vi kinh doanh bất chính là tập trung thu hút người tham gia mà không quan tâm tới chất lượng sản phẩm. Dẫn tới việc kinh doanh nhiều sản phẩm giả, chi phí ít mà lại đem lại doanh thu ngất trời cho doanh nghiệp. 

4.3. Đối với xã hội 

Bất cứ việc kinh doanh bất chính nào xuất hiện thì xã hội đều bị dính hậu quả của nó. Với hành vi kinh doanh đa cấp bất chính sẽ khiến các mối quan hệ tốt đẹp trong xã hội bị phá vỡ. Kinh doanh đa cấp bất chính, việc thu hút người tham gia bằng cách tiếp cận nhanh nhất chính từ người nhà, bạn bè, người quen để lôi kéo khiến mọi người không thèm nhìn mặt nhau.

Bên cạnh đó, việc kinh doanh đa cấp bất chính còn khiến xã hội chịu nhiều mất mát về tài chính, tỷ lệ người nghèo tăng lên do bị lừa dối chiếm đoạt tài sản. Văn hóa – kinh tế xã hội suy giảm ảnh hưởng nghiêm trọng đến dân sinh, trình độ phát triển của nước ta.

Như vậy, nghề đa cấp và cái danh “ lừa đảo ” này sẽ còn tồn tại mãi nếu như con người cứ ích kỷ vụ lợi cho riêng mình. Để xóa đi điều tiếng và thực trạng ấy cần sự nỗ lực rất nhiều của từng thành viên trong cộng đồng, cả nhân viên cùng khách hàng. Ngăn ngừa và xử lý kịp thời hành vi bất chính để bảo vệ quyền lợi cho mọi đối tượng phải chịu ảnh hưởng tiêu cực.

>>> Xem thêm: 

• Những  việc làm lương cao tại Hà Nội mới nhất.
• Những công việc phù hợp trở thành nghề tay trái