Cơ quan lập pháp là gì? Tầm ảnh hưởng của cơ quan lập pháp

1. Định nghĩa về cơ quan lập pháp

Cơ quan lập pháp là một hội đồng thảo luận có chủ đích với thẩm quyền đưa ra, ban hành luật cho một thể chế chính trị như một quốc gia hoặc thành phố. Các cơ quan lập pháp tạo thành một bộ phận trụ cột trong hầu hết chính phủ. Cơ quan lập pháp và cơ quan hành pháp, tư pháp của chính phủ nghị viện tạo thành mô hình tam quyền phân lập.

Cơ quan lập pháp trong các thể chế khác nhau sẽ có những tên gọi khác nhau, thường là quốc hội (lưỡng viện) hoặc là nghị viện, với mỗi tên gọi thì nó sẽ có những đặc trưng riêng biệt. Trong chế độ nghị viện, cơ quan lập pháp sẽ là cơ quan tối cao chính thức của chính phủ và có quyền chỉ định cơ quan hành pháp. Còn trong tổng thống chế, cơ quan lập pháp được xem một trong những nhánh quyền lực, có quyền hạn độc lập và tương đương với cơ quan hành pháp.

Các thành viên trong cơ quan lập pháp được gọi là nhà lập pháp. Thông thường, trong nền dân chủ thì các nhà lập pháp được bầu cử gián tiếp và được bổ nhiệm bởi hành pháp, đặc biệt là với những cơ quan lập pháp lưỡng viện có thượng viện. Tại Việt Nam, cơ quan lập pháp được gọi là Quốc hội còn một số nước châu Âu hay châu Mỹ thì gọi là Nghị viện.

Cơ quan lập pháp ngoài quyền hạn ban hành luật ra thì còn có quyền tăng thuế, thông qua ngân sách và các khoản chi tiêu khác. Bên cạnh đó, các cơ quan lập pháp có quyền quan sát và chỉ đạo các hành động quản lý và có thẩm quyền sửa đổi ngân sách nhà nước liên quan.

Xem thêm: Việc làm luật - pháp lý

2. Các loại cơ quan lập pháp

Một cơ quan lập pháp có thể có một hoặc nhiều viện, đây là nơi sẽ diễn ra các cuộc thảo luận và bỏ phiếu thông qua các dự luật. Nếu cơ quan lập pháp có một phòng hoặc một viện thì gọi là quốc hội đơn viện hay cơ quan lập pháp đơn viện. Trong tiếng Anh thì cơ quan lập pháp đơn viện được gọi là Unicameralism.

Vào thế kỷ 18 và 19 thì kiểu cơ quan lập pháp đơn viện rất phổ biến. Những người theo chủ nghĩa thống nhất này cảm thấy rằng chủ quyền của người dân là không thể phân chia. Vì ý chí của người dân được thể hiện thông qua nhà lập pháp nên chỉ cần một viện duy nhất có những đại biểu thể hiện ý chí và nguyện vọng của họ một cách nhất quán. 

Ưu điểm của Unicameralism là nó sẽ ít tốn kém hơn vì bớt phải chi trả cho việc duy trì và vận hành cơ quan lập pháp. Đồng thời sẽ không bị trùng lặp công việc trong cơ quan, mọi điều luật thông qua có thể không cần phải thảo luận lại và có thể không bình đẳng với các nhóm thiểu số trong việc giành lợi ích luật pháp.  Hiện nay có khoảng một nửa số quốc gia có chủ quyền trên thế giới đi theo hình thức đơn viện, một số quốc gia có thể kể đến như là: Việt Nam, Canada, Đức, Trung Quốc, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Đan Mạch, Phần Lan, Bồ Đào Nha,...

Cơ quan lập pháp có hai viện riêng rẽ thì được gọi là lập pháp lưỡng viện (Bicameralism), bao gồm Thượng viện và Hạ viện. Mỗi viện này sẽ đều có quyền hạn, chức năng và cách chọn lựa thành viên đại biểu khác nhau. Cơ quan lập pháp lưỡng viện sẽ ngăn chặn những sự chuyên chế trong cơ quan lập pháp đơn viện.

Hai viện có thể giảm bớt gánh nặng trách nhiệm và kiểm tra, rà soát các dự luật của mỗi viện. Đồng thời, với chủ nghĩa lưỡng quyền thì lợi ích của các nhóm nhỏ có thể được đảm bảo. Các quốc gia điển hình cho chế độ lập pháp lưỡng viện là Hoa Kỳ, Anh, Ấn Độ. Riêng cơ quan lập pháp lưỡng viện ở Anh đã được phát triển theo tiến trình của lịch sử. 

Trong đa số các hệ thống nghị viện, hạ viện có nhiều quyền lực hơn so với thượng viện, thượng viện đóng vai trò cố vấn và xem xét mà thôi. Còn nếu trong tổng thống chế, thì quyền hạn của hai viện này là ngang nhau.

Xem thêm: Việc làm luật sư

CV xin việc mẫu

3. Ý nghĩa của cơ quan lập pháp

Cơ quan lập pháp có vị trí cực kỳ quan quan trọng trong nhà nước hiện đại, nó cũng được coi là cơ quan quan trọng nhất. Cơ quan lập pháp đại diện cho ý chí thống nhất của nhân dân trong nền dân chủ. Lập pháp là cơ quan của chính phủ, chức năng ưu việt nhất của nó là soạn thảo và ban hành luật. Nó cung cấp cơ sở cho hoạt động của cơ quan tư pháp và hành pháp. Phải có luật lệ được tạo ra thì việc thực thi và giải thích nó mới diễn ra được. Như vậy, có thể nói rằng cơ quan hành pháp và tư pháp không thể hoạt động nếu không có sự tồn tại của cơ quan lập pháp.

Luật của chính phủ sẽ được thông qua bởi cơ quan luật pháp. Từ cơ quan lập pháp, ý chí của nhà nước được hình thành và nó sẽ mang quyền lực và hiệu lực pháp lý. Đơn giản là, cơ quan lập pháp là cơ quan của chính phủ và có nhiệm vụ xây dựng luật. Vì cơ quan này có chứa những đại biểu do nhân dân bầu cử gián tiếp nên nó sẽ là đại diện cho dư luận và quyền lực của người người dân.

Trong tiếng Anh, cơ quan lập pháp được gọi là Legislature hay Parliament (Nghị viện). Ý nghĩa của từ “Parliament” bắt nguồn bởi một cách diễn đạt trong tiếng Pháp, “parlement” có nghĩa là nói, còn “Parliamentum” trong tiếng Latin nghĩa là nói chuyện, nó có nghĩa là cuộc họp để thảo luận. Một số tên gọi khác của cơ quan lập pháp như: Sansad (cơ quan lập pháp của Ấn Độ, Congress (Quốc hội Hoa Kỳ), Knesset (Quốc hội Israel), Riksdag (Nghị viện quốc gia Hà Lan),...

4. Chức năng của cơ quan lập pháp

Các cơ quan lập pháp dân chủ có 6 chức năng chính là: Đại diện, thảo luận, lập pháp, ủy quyền chi tiêu, lập chính phủ và giám sát.

4.1. Lập pháp

Chức năng quan trọng và lớn nhất mà cơ quan lập pháp đảm nhiệm là lập pháp, lập luật. Trước kia, trong chế độ cổ đại thì luật pháp được xây dựng trên ý muốn của vua, hay là do phong tục truyền thống, tôn giáo. Nhưng ngày nay, luật pháp được dựa trên lập pháp. Đây là cơ quan có quyền hành hình thành luật của một nhà nước và trao cho nó đặc tính pháp lý. Luật pháp được ban hành ra chính là dựa trên nhu cầu của nhân dân.

4.2. Giám sát

Legislature có quyền giám sát hành pháp trong chính quyền hiện tại. Cơ quan hành pháp sẽ phải chịu trách nhiệm với hành động, chính sách và quyết định của mình đối với cơ quan lập pháp nếu như trong một chính phủ nghị viện như Anh, Ấn Độ. Cơ quan hành pháp có thể tổ chức một cuộc bỏ phiếu không tín nhiệm để loại bỏ hành pháp hoặc hủy bỏ chính ngân sách, chính sách của hành pháp. 

4.3. Thảo luận

Cơ quan này sẽ cần cân nhắc mọi vấn đề có tầm quan trọng cấp quốc gia, đây là chức năng quan trọng không thể thiếu được. Khi cơ quan lập pháp thực hiện chức năng này, có nghĩa là đang thảo luận và tranh luận vấn đề, việc nó sẽ phản ánh dư luận các vấn đề đó.

Xem thêm: Luật sư là gì?

4.4. Đại diện

Trong chức năng đại diện của mình, có 5 năm cách để đạt sự đại diện trong cơ quan lập pháp:

- Về vấn đề hình thức: Cơ quan lập pháp thực hiện các quy định như thế nào để đảm bảo sự đại diện cho các thành phần.

- Về hình tượng: Cách các thành phần nhận thức về người đại diện của họ.

- Mô tả: Thành phần của cơ quan lập pháp phù hợp với nhân khẩu học của xã hội như thế nào.

- Về cơ bản: Các đại diện thực sự đáp ứng nhu cầu của người dân tốt như thế nào.

- Nhìn chung: Những người đại diện đại diện cho lợi ích của toàn xã hội ra sao.

4.5. Ủy quyền chi tiêu

Một quy tắc ở hầu hết các nhà nước là cơ quan lập pháp sẽ là người giám sát ngân quỹ quốc gia và kiểm soát tài chính. Cơ quan lập pháp sẽ phê duyệt các khoản chi tiêu và ngân sách trong mỗi năm tài chính. Không chỉ phê duyệt ngân sách mà cơ quan này có chấp thuận, áp đặt hay bãi bỏ các khoản thuế bất kỳ và duy trì kiểm soát đối với tất cả giao dịch tài chính và chi tiêu.

4.6. Lập chính phủ

Cơ quan lập pháp có thể tiến hành một số hoạt động bầu cử để chọn ra các người trong chính phủ. Nhìn chung thì Quyền lực của cơ quan lập pháp đối với chính phủ mạnh hơn.

Bên trên là toàn bộ thông tin về cơ quan lập pháp, mong rằng các bạn đã hiểu cơ quan lập pháp là gì, đồng thời có cái nhìn khách quan về ý nghĩa và chức năng của cơ quan này.