Đạo đức là gì? Khái niệm, vai trò của đạo đức

Như vậy, chứng tỏ đạo đức đóng vai trò hết sức quan trọng đối với mỗi một con người. Mặc dù ai cũng biết đến thuật ngữ này thế nhưng vẫn có nhiều người chưa thực sự hiểu hết về nó. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đạo đức là gì và một số vấn đề liên quan đến đạo đức, hãy theo dõi ngay nhé.

1. Giải mã ý nghĩa đạo đức là gì?

Khi chưa đến trường, bạn sẽ được cha mẹ, ông bà, những người thân xung quanh mình dạy từ những điều căn bản nhất trong đó có cách cư xử làm sao cho đúng, có cách hiểu chuyện để trở thành người tốt. Và cho tới khi đi học thì bạn sẽ được học môn học có tên là “Đạo đức” và được chính những người có chuyên môn giảng dạy.

Điều đó có nghĩa là từ khi còn nhỏ cho đến khi bạn trưởng thành và có khả năng nhận biết đúng sai, bạn đều tiếp xúc với những khái niệm về đạo đức. Vậy đạo đức được hiểu là gì?

Một hình thái ý thức xã hội được xuất hiện khá sớm, vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.

Đạo đức là những quy tắc, chuẩn mực xã hội mà dựa vào đó con người có thể tự điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với lợi ích của cộng động.

Ngày nay, xã hội có nhiều thay đổi song không có nghĩa là các giá trị đạo đức cũ hoàn toàn biến mất. Giá trị đạo đức có ở Việt Nam là do quá trình đúc kết từ xa xưa với lối cư xử văn minh, đầy tình người mà có.

Xem thêm: Các bài học đạo đức được giáo dục từ nhỏ ở gia đình, nhà trường.... Hiện nay, có rất nhiều tin tuyển dụng việc làm giáo dục trên timviec365.vn bạn đọc có thể quan tâm

2. Thành phần cấu tạo nên đạo đức

Nghe hai từ “đạo đức” có vẻ dễ dàng tuy nhiên nó lại mang hình thái khá phức tạp. Nắm bắt được cấu trúc của nó giúp bạn hiểu sâu hơn về thuật ngữ này.

2.1. Ý thức đạo đức 

Trong đạo đức, thành phần đầu tiên phải kể đến là ý thức. Ý thức đạo đức là những nguyên tắc và chuẩn mực hành vi phù hợp mà con người dựa theo để hành xử, đồng thời cũng bao gồm cả mặt cảm xúc và tâm tư tình cảm của mỗi con người.

Xét trên phương diện là một hình thái ý thức xã hội, đạo đức chính là sự thể hiện thái độ nhận thức của một ai đó trước những hành vi của mình dựa trên những quy chuẩn xã hội đặt ra trước đó.

Xét về mặt cấu trúc, đạo đức lại lại bao gồm tình cảm, trí thức, lý tưởng và cả ý chí đạo đức.

Nói như vậy có nghĩa là ý thức đạo đức chính là phần nhận thức của mỗi cá nhân trước một sự việc hiện tượng sắp xảy ra với mình. Nhờ có thành phần này mà hành động của mỗi người sẽ được hoàn thiện hơn.

2.2. Hành vi đạo đức

Hành vi đạo đức chính là những hành động được thực hiện bởi 1 cá nhân nào đó ra bên ngoài.

Sẽ có hành vi hợp với quy chuẩn với xã hội nhưng cũng có những hành vi không phù hợp. Vậy làm sao để phân biệt đâu là hành vi đạo đức và phi đạo đức?

Nhiều người sẽ nói rằng muốn phân biệt được hành vi đạo đức hay phi đạo đức chỉ cần nhìn vào kết quả. Tuy nhiên sự thật lại chưa hoàn toàn đúng, bởi vì có những thứ kết quả là sai nhưng nguyên nhân thì là bất đắc dĩ, trong trường hợp họ không còn sự lựa chọn nào khác. Động cơ hành vi rất quan trọng, một hành vi đạo đức cần phải có nguyên nhân vì lợi ích của người người và cộng đồng.

Xem thêm: Việc làm Luật - pháp lý - cơ hội việc làm ngành luật nhanh chóng

2.3. Quan hệ đạo đức

Thành phần tiếp theo của đạo đức chính là quan hệ đạo đức, một người được coi là có đạo đức chắc chắn không thể thiếu đi yếu tố này. Nhờ vào việc duy trì quan hệ đạo đức, con người sẽ hiểu biết và xây dựng được nhiều mối quan hệ tốt đẹp hơn.

2.4. Mối liên hệ giữa ý thức, hành vi và quan hệ đạo đức

Chúng ta vừa cùng nhau tìm hiểu ý nghĩa của ý thức, hành vi và quan hệ đạo đức. Đây chính là các thành phần cấu tạo nên đạo đức vì vậy chúng sẽ không hoạt động một cách riêng rẽ và độc lập mà sẽ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Vậy mối liên hệ ấy là gì?

2.4.1. Ý thức đạo đức không thể hình thành khi không có quan hệ đạo đức và ngược lại

Mỗi chúng ta hiện đang sống trong một cộng đồng và tất nhiên sẽ phải đối diện với nhiều mối quan hệ khác nhau. Ý thức đạo đức được hình thành dựa trên những mối quan hệ cá nhân với cá nhân và cá nhân với xã hội. Từ việc duy trì và phát triển chúng nên mỗi người sẽ có ý thức khác nhau.

Ngược lại quan hệ đạo đức được hạn chế thì ý thức đạo đức sẽ dễ mắc phải những khiếm khuyết và khó hoàn thiện được bản thân.

Ý thức đạo đức được hình thành thông qua việc phản ánh các quan hệ đạo đức. Khi đã hình thành mối quan hệ đạo đức  thì ý thức lại quay trở lại điều hành quan hệ đạo đức. Do đó quan hệ đạo đức có bền lâu, có phát triển tốt lên hay không tất cả đều phụ thuộc vào ý thức đạo đức. Mỗi người sẽ lựa chọn lời nói, hành động và cử chỉ trong từng hoàn cảnh cụ thể, ý thức đạo đức càng cao thì quan hệ đạo đức càng bền chặt.

2.4.2. Ý thức đạo đức là điều kiện để thực hiện hành vi đạo đức, hành vi đạo đức chính là quá trình hiện thực hóa ý thức đạo đức

Trước một sự việc xảy ra, chắc chắn người thực hiện cần phải nhận thức và có ý thức về nó. Vì vậy ý thức đạo đức chính là điều kiện để hành vi đạo đức được ra đời. 

Ngược lại, ý thức đạo đức cần phải được thể hiện bằng hành động cụ thể, như vậy mới đem tới lợi ích cho xã hội. Để đánh giá một người có đạo đức hay không cần phải nhìn vào hành động thực tế, và đương nhiên những hành động ấy cần phải diễn ra thường xuyên và liên tục trong thời gian dài, qua đó con người sẽ được bồi dưỡng và hoàn thiện bản thân hơn.

2.4.3. Hành vi đạo đức được thể hiện thông qua quan hệ đạo đức

Như đã trình bày ở trên, hành vi đạo đức là những cử chỉ và hành động của con người trong các mối quan hệ khác nhau. Theo đó hành vi đạo đức không thể tách rời quan hệ đạo đức, ngược lại dựa vào các quan hệ đạo đức mà con người cũng sẽ có cách hành xử sao cho đúng đắn nhất.

Đọc thêm: Đạo đức kinh doanh là gì? những vấn đề, đúc rút xung quanh

3. Tìm hiểu chức năng của đạo đức

Theo bạn đạo đức có những chức năng gì? Hãy cùng tôi theo dõi nội dung tiếp theo để tìm hiểu về vấn đề này nhé:

Thứ nhất, đạo đức có chức năng giáo dục

Không phải tự dưng mà trong hệ thống giáo dục lại đưa môn học đạo đức vào để giảng dạy. Việc học đạo đức sẽ giúp mỗi người có được những quan điểm, nguyên tắc và cách nhìn nhận sự việc một cách khách quan nhất. 

Dựa vào những kiến thức được học ấy, mỗi người sẽ biết cách tự xem xét và đánh giá về sự vật, hiện tượng một cách chính xác.

Thứ hai, đạo đức điều chỉnh hành vi

Có thể nói đây là chức năng quan trọng nhất của đạo đức nhưng không phải là đặc quyền. Một người bình thường có thể có cách cư xử đúng đạo đức và được xã hội công nhận bởi vì họ có cách nhận thức về đạo đức tốt. 

Kiến thức đạo đức tốt chắc chắn sẽ khiến bạn có được hành vi đạo đức tốt, nếu như bạn đi ngược lại với chuẩn mực xã hội thì chắc chắn sẽ bị pháp luật can thiệp.

Thứ ba, đạo đức giúp con người nhận thức sự việc đúng đắn

Chức năng nhận thức của đạo đức bao gồm nhận thức và tự nhận thức, trong đó có nhận thức hướng nội và nhận thức hướng ngoại. Cho dù là hình thức nào đi nữa thì bạn cũng cần phải nhìn nhận, đánh giá trên các khía cạnh khác nhau để có hướng giải quyết cũng như hành động khách quan nhất, điều đó giúp đem lại lợi ích cho xã hội.

4. Vai trò của đạo đức đối với cá nhân và xã hội

Về cơ bản, đạo đức có những vai trò sau:

- Đạo đức điều chỉnh hành vi của con người, đó là một sự điều chỉnh tự nguyện, có yếu tố tự giác và không vụ lợi.

- Đạo đức giúp mỗi con người tồn tại trên trái đất có một lối sống lành mạnh và hướng thiện hơn.

- Đạo đức chính là sự thể hiện của bản sắc văn hoá dân tộc, dựa vào đạo đức mà mỗi quốc gia có thể đẩy mạnh các mối quan hệ hợp tác quốc tế, mở rộng giao lưu với các quốc gia khác.

- Đạo đức chính là yếu tố góp phần giữ ổn định trật tự xã hội đồng thời thúc đẩy nền kinh tế phát triển một cách vững mạnh.

Vừa rồi chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu khái niệm “Đạo đức là gì” và một số vấn đề xoay quanh thuật ngữ này. Hy vọng những gì mà timviec365.vn cung cấp sẽ giúp bạn đọc có thêm những kiến thức hữu ích để áp dụng vào cuộc sống một cách hiệu quả nhất.