Net Zero là gì? Khám phá vai trò chiến lược Net Zero

1. Net Zero là gì?

1.1. Định nghĩa “Net Zero”

Net zero được hiểu là trạng thái cân bằng giữa lượng khí thải nhà kính phát ra và lượng khí được loại bỏ khỏi bầu khí quyển. Điều này có nghĩa là tổng phát thải bằng không, không phải vì không còn thải ra, mà vì phần phát thải còn lại được bù đắp bằng các biện pháp loại bỏ hoặc hấp thụ.

Khái niệm này thường dễ gây nhầm lẫn với một số thuật ngữ khác. Carbon Neutrality là trung hòa carbon, tức chỉ tập trung vào khí CO₂. Trong khi đó, Climate Neutrality hướng tới việc trung hòa toàn bộ tác động đến khí hậu, không chỉ riêng phát thải carbon. Net zero lại mang tính toàn diện hơn, bao gồm cả việc giảm mạnh lượng phát thải ngay từ đầu và chỉ bù đắp phần nhỏ còn lại.

Điểm cốt lõi của net zero chính là “giảm trước – bù sau”. Nghĩa là mọi quốc gia, doanh nghiệp cần ưu tiên cắt giảm phát thải ngay trong hoạt động sản xuất, tiêu dùng, năng lượng, trước khi tìm đến biện pháp bù trừ như trồng rừng hay công nghệ lưu trữ carbon.

Việc phân biệt rõ ràng giúp tránh hiểu sai rằng net zero chỉ cần mua tín chỉ carbon là đủ. Thực tế, đây là một mục tiêu mang tính chiến lược, đòi hỏi kế hoạch dài hạn, sự giám sát minh bạch và áp dụng đúng các thuật ngữ chuyên ngành để đảm bảo tính khoa học và đáng tin cậy.

1.2. Cơ sở khoa học & nền tảng pháp lý của Net Zero

Net zero không chỉ là một khẩu hiệu mà còn dựa trên nền tảng khoa học vững chắc. Báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) đã chứng minh rằng nếu nhiệt độ toàn cầu tăng quá 1,5ºC so với thời kỳ tiền công nghiệp thì hậu quả sẽ nghiêm trọng đối với hệ sinh thái và con người. Vì vậy, việc đưa lượng phát thải ròng về mức bằng không được coi là con đường duy nhất để duy trì cân bằng khí hậu.

Ngoài cơ sở khoa học, net zero còn được hỗ trợ bởi nhiều quy định và thỏa thuận quốc tế. Hiệp định Paris đã trở thành nền tảng quan trọng khi các quốc gia cùng thống nhất mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ. Các hướng dẫn từ IPCC tiếp tục củng cố niềm tin khoa học và tạo tiêu chuẩn để các chính phủ và doanh nghiệp hành động.

Bên cạnh đó, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế đã ban hành tài liệu hướng dẫn IWA 42:2022, còn gọi là ISO Net Zero Guidelines. Tài liệu này giúp thống nhất các khái niệm, tiêu chí và lộ trình để các chủ thể toàn cầu có chung khung tham chiếu. Việc áp dụng chuẩn mực quốc tế không chỉ tăng tính minh bạch mà còn hạn chế tình trạng báo cáo thiếu chính xác.

Những minh chứng khoa học và cơ sở pháp lý này cho thấy net zero là mục tiêu khả thi, có nền tảng học thuật lẫn khung chính sách rõ ràng. Chúng tạo ra hành lang an toàn để cộng đồng quốc tế, các doanh nghiệp và người dân cùng hướng tới một định hướng hành động cụ thể, lâu dài.

2. Tại sao Net Zero lại quan trọng?

2.1. Bằng chứng về biến đổi khí hậu & tác động toàn cầu

Biến đổi khí hậu đang trở thành mối đe dọa lớn nhất đối với nhân loại. Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng hơn 1ºC so với giai đoạn tiền công nghiệp, và xu hướng này ngày càng rõ rệt. Khi nhiệt độ tăng, băng ở hai cực tan nhanh, làm mực nước biển dâng cao và đe dọa các khu vực ven biển đông dân cư.

Không chỉ vậy, các hiện tượng thời tiết cực đoan cũng xuất hiện dày đặc hơn. Cháy rừng kéo dài, siêu bão với sức tàn phá mạnh, hạn hán nghiêm trọng ở nhiều châu lục đều phản ánh sự thay đổi bất thường của khí hậu. Tất cả những sự kiện này có mối liên hệ trực tiếp với lượng khí nhà kính do hoạt động của con người tạo ra.

Các ngành công nghiệp, nông nghiệp và giao thông vận tải đóng vai trò chính trong phát thải. Việc tiêu thụ than đá, dầu mỏ hay khí đốt khiến lượng CO₂ tăng nhanh trong bầu khí quyển. Nếu không có biện pháp kiểm soát, hậu quả sẽ lan rộng đến sức khỏe cộng đồng, hệ sinh thái và nền kinh tế toàn cầu.

Những bằng chứng này nhấn mạnh rằng net zero không còn là sự lựa chọn, mà là yêu cầu cấp thiết. Chỉ bằng cách đưa phát thải ròng về mức bằng không, con người mới có thể hạn chế rủi ro và bảo vệ môi trường sống trong tương lai.

2.2. Vai trò then chốt của Net Zero trong kiểm soát nhiệt độ toàn cầu

Giới hạn tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5ºC được xem là ranh giới an toàn. Vượt qua ngưỡng này, thế giới sẽ phải đối mặt với những rủi ro nghiêm trọng hơn như suy giảm đa dạng sinh học, mất cân bằng hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng bị đe dọa. Đây chính là lý do mà net zero trở thành chiến lược trung tâm trong các nỗ lực chống biến đổi khí hậu.

Tại nhiều hội nghị quốc tế, đặc biệt là các kỳ COP, net zero luôn được đặt làm ưu tiên hàng đầu. Nhiều quốc gia đã công bố mục tiêu và cam kết thực thi, từ các nền kinh tế phát triển cho đến những nước đang phát triển. Việc cùng hướng tới một mốc chung thể hiện sự đồng thuận toàn cầu, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.

Net zero cũng được coi là giải pháp cốt lõi vì nó trực tiếp giải quyết nguyên nhân gốc rễ là phát thải khí nhà kính. Các biện pháp giảm phát thải, chuyển đổi sang năng lượng sạch hay khôi phục hệ sinh thái đều được tích hợp vào mục tiêu này. Không có net zero, mọi nỗ lực khác chỉ mang tính cầm chừng và khó tạo ra tác động dài hạn.

Bằng cách gắn net zero với những đề xuất cắt giảm cụ thể, cộng đồng quốc tế có thể kiểm soát hiệu quả xu hướng nóng lên toàn cầu. Đây không chỉ là mục tiêu môi trường, mà còn là nền tảng để duy trì sự ổn định xã hội, kinh tế và sức khỏe con người trong tương lai.

2.3. Lợi ích và hệ quả của việc hành động đạt Net Zero

Thực hiện các biện pháp hướng tới net zero mang lại nhiều lợi ích rõ rệt cho môi trường. Việc cắt giảm phát thải giúp hạn chế ô nhiễm không khí, bảo vệ hệ sinh thái và duy trì đa dạng sinh học. Đây là yếu tố then chốt để giữ cân bằng tự nhiên và giảm áp lực lên tài nguyên Trái Đất.

Từ góc độ kinh tế, net zero tạo động lực thúc đẩy đầu tư vào công nghệ xanh và năng lượng sạch. Khi các doanh nghiệp chuyển đổi, những ngành nghề mới cũng hình thành, tạo thêm công ăn việc làm và mở ra hướng phát triển bền vững cho nền kinh tế. Những lĩnh vực như năng lượng tái tạo, công nghệ lưu trữ carbon hay sản xuất thân thiện môi trường ngày càng có vai trò quan trọng.

Lợi ích còn thể hiện ở sức khỏe cộng đồng. Khi khí thải độc hại giảm, chất lượng không khí được cải thiện, tỷ lệ bệnh liên quan đến hô hấp và tim mạch cũng giảm theo. Điều này trực tiếp nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, đặc biệt ở các đô thị lớn.

Ngược lại, nếu chậm trễ hành động, thế giới sẽ đối diện với những hệ quả nghiêm trọng. Thiên tai xảy ra thường xuyên hơn, tổn thất kinh tế gia tăng và các ngành trọng điểm như nông nghiệp, du lịch chịu thiệt hại nặng nề. Những rủi ro này càng cho thấy rằng net zero là một chiến lược bắt buộc phải triển khai ngay, thay vì chỉ là lời hứa trong tương lai.

3. Nguyên tắc & Đặc điểm của mục tiêu Net Zero hiệu quả

3.1. Nguyên tắc “giảm sâu – loại bỏ hợp lý – bù trừ minh bạch”

Một chiến lược net zero hiệu quả phải bắt đầu bằng nguyên tắc “giảm sâu”. Đây là bước quan trọng nhất, nghĩa là cắt giảm trực tiếp tại nguồn phát thải. Doanh nghiệp và chính phủ cần tập trung vào tiết kiệm năng lượng, áp dụng công nghệ sạch trong sản xuất và chuyển đổi hệ thống giao thông sang phương tiện ít phát thải.

Song song với giảm phát thải, “loại bỏ hợp lý” cũng là một trụ cột quan trọng. Việc trồng rừng, khôi phục hệ sinh thái tự nhiên hoặc sử dụng công nghệ lưu trữ carbon giúp hấp thụ khí thải còn lại. Tuy nhiên, phần này chỉ nên đóng vai trò bổ sung, tránh phụ thuộc hoàn toàn vì khả năng loại bỏ còn hạn chế.

Cuối cùng, “bù trừ minh bạch” bảo đảm rằng mọi hoạt động bù đắp đều phải có chứng nhận quốc tế rõ ràng. Điều này giúp ngăn chặn tình trạng greenwashing, khi doanh nghiệp chỉ mua tín chỉ carbon để đánh bóng hình ảnh mà không thực sự giảm phát thải.

Kết hợp ba nguyên tắc trên sẽ tạo nên nền tảng vững chắc cho chiến lược net zero. Mỗi bước đều bổ trợ cho nhau và góp phần hình thành lộ trình rõ ràng, minh bạch và đáng tin cậy.

3.2. Bảy thuộc tính then chốt cho khung mục tiêu Net Zero

Một khung mục tiêu net zero hiệu quả cần hội tụ đủ bảy thuộc tính quan trọng. Trước hết là phạm vi toàn diện, nghĩa là không chỉ giới hạn trong một ngành mà bao quát mọi lĩnh vực phát thải. Khi tất cả các hoạt động sản xuất và tiêu dùng đều được tính đến, kết quả mới phản ánh đúng thực trạng.

Thứ hai là chuyển đổi công bằng, đảm bảo quá trình giảm phát thải không tạo ra khoảng cách xã hội. Người lao động trong các ngành truyền thống cần được hỗ trợ để thích nghi với công việc mới, tránh thiệt thòi trong quá trình thay đổi.

Thứ ba, khung mục tiêu cần tích hợp kinh tế tuần hoàn. Mô hình này cho phép tối ưu tài nguyên, tái chế và giảm chất thải, qua đó góp phần cắt giảm phát thải lâu dài. Đây cũng là nơi mà kỹ thuật ứng dụng trong sản xuất và công nghệ mới có thể phát huy hiệu quả rõ rệt.

Thứ tư là minh bạch quy trình thực thi. Việc công bố dữ liệu và báo cáo thường xuyên sẽ tạo dựng lòng tin từ xã hội, đồng thời khuyến khích các đơn vị khác cùng tham gia.

Thứ năm, khung mục tiêu phải thúc đẩy đổi mới công nghệ. Các giải pháp như năng lượng tái tạo, lưu trữ carbon hay trí tuệ nhân tạo hỗ trợ quản lý phát thải sẽ giúp tiến trình đi nhanh và bền vững hơn.

Thứ sáu là tăng cường hợp tác quốc tế. Biến đổi khí hậu không có biên giới, do đó chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ giữa các quốc gia là yếu tố không thể thiếu.

Cuối cùng, cần tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, bảo đảm mục tiêu được đánh giá và giám sát theo cùng một thước đo, tránh tình trạng mỗi nơi một quy chuẩn khác nhau.

Bảy thuộc tính này khi được áp dụng đầy đủ sẽ giúp khung mục tiêu net zero trở nên chặt chẽ, khoa học và khả thi hơn trong thực tiễn.

3.3. Sự minh bạch, đo lường & báo cáo phát thải

Một mục tiêu net zero chỉ có giá trị khi đi kèm với sự minh bạch trong quá trình đo lường và báo cáo phát thải. Việc định lượng rõ ràng giúp các bên liên quan theo dõi tiến độ và đánh giá mức độ nghiêm túc của tổ chức hoặc quốc gia trong cam kết của mình.

Hiện nay, nhiều công cụ đã được áp dụng để chuẩn hóa hoạt động đo lường, trong đó phổ biến nhất là GHG Protocol. Đây là bộ tiêu chuẩn quốc tế cho phép thống kê lượng phát thải theo từng phạm vi, từ hoạt động trực tiếp của doanh nghiệp cho đến toàn bộ chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, hệ thống MRV (Measurement, Reporting and Verification) cũng đóng vai trò giám sát, bảo đảm dữ liệu minh bạch và có thể kiểm chứng.

Nếu báo cáo thiếu minh bạch, nguy cơ lớn nhất là rơi vào tình trạng “greenwashing”. Doanh nghiệp có thể công bố những con số đẹp nhưng không phản ánh thực tế, từ đó đánh lạc hướng dư luận và gây mất niềm tin. Đây chính là rủi ro làm suy giảm uy tín và cản trở tiến trình chung của toàn xã hội.

Vì vậy, minh bạch trong đo lường và báo cáo không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là nguyên tắc đạo đức. Khi dữ liệu được công khai, chính xác và xác thực, mục tiêu net zero mới thật sự trở thành cam kết đáng tin cậy.

4. Lộ trình & giải pháp chuyển đổi Net Zero

4.1. Các nhóm giải pháp cốt lõi

Để tiến tới net zero, cần triển khai đồng thời nhiều nhóm giải pháp khác nhau. Trọng tâm trước hết là phát triển năng lượng tái tạo. Điện mặt trời, điện gió hay thủy điện nhỏ đều giúp thay thế dần nguồn nhiên liệu hóa thạch. Sự dịch chuyển này không chỉ giảm lượng phát thải mà còn mở ra nhu cầu lớn về nhân lực, trong đó có những vị trí như kỹ sư năng lượng đóng vai trò quan trọng.

Tiếp theo là giải pháp dựa vào hệ sinh thái tự nhiên. Hoạt động trồng rừng, khôi phục đất ngập nước hay thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ sẽ tăng khả năng hấp thụ carbon và tái tạo môi trường sống cho nhiều loài sinh vật. Đây là bước đi song hành cùng với giảm phát thải tại nguồn.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ mới cũng là hướng đi đầy triển vọng. Các kỹ thuật như lưu trữ carbon dưới lòng đất (CCS) hay công nghệ thu giữ trực tiếp từ không khí (Direct Air Capture) được xem là giải pháp bổ sung để xử lý phần phát thải khó tránh. Dù chi phí ban đầu cao, nhưng về lâu dài, chúng mang lại giá trị cho chiến lược toàn cầu.

Sự kết hợp giữa năng lượng sạch, phục hồi tự nhiên và công nghệ tiên tiến sẽ tạo thành bộ ba giải pháp cốt lõi. Khi được triển khai đồng bộ, chúng sẽ rút ngắn đáng kể lộ trình đạt mục tiêu net zero.

4.2. Vai trò của từng chủ thể

Để hiện thực hóa mục tiêu net zero, cần có sự tham gia của nhiều chủ thể khác nhau. Chính phủ giữ vai trò dẫn dắt bằng việc ban hành chính sách, tạo cơ chế ưu đãi cho các dự án năng lượng sạch và đầu tư hạ tầng phù hợp. Khi hành lang pháp lý rõ ràng, tiến trình chuyển đổi sẽ diễn ra thuận lợi và nhanh hơn.

Doanh nghiệp là lực lượng nòng cốt trong việc áp dụng chiến lược net zero vào thực tiễn sản xuất và kinh doanh. Họ có trách nhiệm đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và quản lý chuỗi cung ứng để giảm phát thải. Khi các công ty lớn tiên phong, tác động lan tỏa đến toàn ngành sẽ mạnh mẽ hơn.

Công dân và cộng đồng cũng góp phần quan trọng thông qua những hành động nhỏ hàng ngày. Tiết kiệm điện, hạn chế rác thải nhựa hay lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường đều là cách để giảm dấu chân carbon cá nhân. Khi được nhân rộng, những thay đổi trong hành vi tiêu dùng sẽ tạo ra sức mạnh tập thể.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng chính là nền móng vững chắc cho lộ trình net zero. Mỗi chủ thể đều có vai trò riêng, nhưng khi cùng hành động, mục tiêu chung sẽ trở nên khả thi hơn bao giờ hết.

4.3. Thách thức lớn & rào cản

Con đường đạt net zero không hề bằng phẳng, bởi nhiều quốc gia và doanh nghiệp phải đối diện với chi phí đầu tư ban đầu rất cao. Việc xây dựng hạ tầng năng lượng tái tạo, cải tiến công nghệ sản xuất hay phát triển hệ thống lưu trữ carbon đều cần nguồn vốn lớn, trong khi không phải nơi nào cũng có khả năng tài chính vững mạnh.

Một thách thức khác là hiện tượng “carbon lock-in”, tức tình trạng phụ thuộc lâu dài vào nhiên liệu hóa thạch. Những nước có nền kinh tế gắn chặt với than đá, dầu mỏ hay khí đốt thường gặp khó khi muốn chuyển đổi, bởi điều đó liên quan trực tiếp đến việc làm và nguồn thu quốc gia.

Chuỗi cung ứng toàn cầu cũng tiềm ẩn nhiều “phát thải ẩn”. Sản phẩm có thể được gắn nhãn xanh ở một công đoạn, nhưng các giai đoạn khác trong chuỗi lại phát thải lớn. Nếu không quản lý đồng bộ, nỗ lực giảm phát thải sẽ mất đi tính hiệu quả và minh bạch.

Ngoài ra, còn có rào cản về nhận thức và tính minh bạch trong báo cáo. Một số tổ chức dễ rơi vào cám dỗ của việc công bố số liệu đẹp để tạo hình ảnh, thay vì tập trung thực chất. Để khắc phục, cần tăng cường giám sát, minh bạch dữ liệu và hỗ trợ kỹ thuật từ cộng đồng quốc tế.

5. Thực tiễn Net Zero tại Việt Nam & Thế giới

5.1. Tình hình và cam kết Net Zero toàn cầu

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã xác định net zero là trọng tâm trong chiến lược phát triển. Liên minh châu Âu với các gói chính sách xanh, Mỹ với chương trình chuyển đổi năng lượng, hay Nhật Bản cùng Hàn Quốc với kế hoạch giảm phụ thuộc vào than đá đều là những ví dụ điển hình. Những cam kết này thể hiện quyết tâm chung trong việc kiểm soát phát thải và duy trì mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng an toàn.

Không chỉ chính phủ, các tập đoàn lớn cũng tham gia mạnh mẽ. Microsoft và Amazon đã công bố kế hoạch cắt giảm phát thải sâu, đồng thời đầu tư vào công nghệ hấp thụ carbon. Những động thái này không chỉ giúp doanh nghiệp cải thiện hình ảnh mà còn tạo áp lực tích cực, thúc đẩy toàn ngành công nghệ đi theo hướng bền vững.

Thực tế cho thấy cam kết toàn cầu đang ngày càng mở rộng. Tuy còn khác nhau về thời gian và lộ trình, nhưng điểm chung là tất cả đều nhận ra net zero là đích đến không thể trì hoãn. Sự tham gia của cả khu vực công và tư nhân góp phần tạo nên một xu hướng lan tỏa toàn cầu.

Khi nhiều nền kinh tế lớn cùng cam kết, hiệu ứng cộng hưởng sẽ giúp nâng cao tiêu chuẩn quốc tế và hỗ trợ các quốc gia khác triển khai chính sách hiệu quả hơn. Đây là tín hiệu tích cực cho tiến trình chung hướng tới net zero.

5.2. Cam kết & thực thi ở Việt Nam

Tại các diễn đàn quốc tế, Việt Nam đã thể hiện rõ quyết tâm đồng hành cùng xu thế toàn cầu về net zero. Cam kết được công bố không chỉ mang tính chính trị mà còn là định hướng chiến lược cho phát triển quốc gia trong dài hạn. Điều này khẳng định vai trò của Việt Nam trong nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế.

Trong nước, nhiều ngành trọng điểm đã được xác định để triển khai lộ trình giảm phát thải. Ngành năng lượng tập trung đẩy mạnh khai thác điện gió, điện mặt trời và các nguồn năng lượng tái tạo khác. Nông nghiệp cũng được chú trọng với các chương trình canh tác bền vững, giảm sử dụng hóa chất và nâng cao hiệu quả hấp thụ carbon từ đất và cây trồng.

Các chính sách hỗ trợ cũng từng bước được ban hành nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia chuyển đổi. Việt Nam đã nhận được sự hợp tác từ nhiều tổ chức quốc tế, cả về tài chính lẫn kỹ thuật, qua đó giúp mở rộng cơ hội tiếp cận công nghệ xanh và các nguồn vốn ưu đãi.

Thực thi cam kết net zero ở Việt Nam không chỉ là trách nhiệm với cộng đồng quốc tế mà còn là cơ hội để thúc đẩy tăng trưởng trong nước. Khi chuyển đổi thành công, nền kinh tế sẽ được hưởng lợi từ mô hình phát triển ít phát thải, bền vững và cạnh tranh hơn trên thị trường toàn cầu.

5.3. Doanh nghiệp Việt & khởi đầu chuyển đổi Net Zero

Nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã bắt đầu hành trình hướng tới net zero bằng những bước đi cụ thể. VinFast đầu tư mạnh vào sản xuất ô tô điện và hạ tầng trạm sạc, qua đó góp phần giảm khí thải từ giao thông. Đây được coi là một trong những bước chuyển mình quan trọng của ngành công nghiệp trong nước theo hướng xanh hơn.

Hòa Phát cũng đã khởi động các chương trình đổi mới công nghệ trong ngành thép. Việc áp dụng công nghệ hiện đại giúp giảm tiêu hao năng lượng và hạn chế phát thải trong sản xuất. Những nỗ lực này vừa nâng cao tính cạnh tranh, vừa chứng minh khả năng hòa nhập của doanh nghiệp Việt với xu thế toàn cầu.

Bên cạnh các tập đoàn lớn, nhiều công ty vừa và nhỏ cũng tìm cách thích nghi. Họ tham gia các dự án hợp tác quốc tế, tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ để đổi mới quy trình sản xuất. Khi từng doanh nghiệp chuyển đổi, tác động cộng hưởng sẽ hình thành mạng lưới rộng hơn, thúc đẩy nền kinh tế xanh.

Sự chủ động của doanh nghiệp Việt không chỉ mang lại lợi ích môi trường, mà còn mở ra cơ hội kinh tế mới. Việc đi đầu trong xu thế toàn cầu sẽ giúp doanh nghiệp tạo dựng uy tín, thu hút đối tác quốc tế và đón đầu các thị trường ưu tiên sản phẩm xanh. Đây chính là bước khởi đầu quan trọng cho hành trình net zero ở Việt Nam.

6. Câu hỏi thường gặp & những hiểu lầm phổ biến về Net Zero

6.1. Hiểu nhầm về khái niệm, tiêu chuẩn Net Zero

Một trong những hiểu lầm phổ biến là cho rằng net zero có nghĩa là không còn phát thải. Thực tế, net zero cho phép tồn tại một phần phát thải, miễn là phần này được cân bằng bằng các biện pháp hấp thụ hoặc loại bỏ. Hiểu đúng khái niệm sẽ giúp tránh kỳ vọng sai lệch về tính khả thi.

Một nhầm lẫn khác là đồng nhất net zero với carbon neutrality. Carbon neutrality chỉ tập trung vào khí CO₂, trong khi net zero bao quát toàn bộ khí nhà kính. Climate neutrality còn rộng hơn, liên quan đến tất cả các tác động đối với khí hậu. Việc phân biệt rõ ràng ba khái niệm này rất cần thiết để xây dựng mục tiêu chuẩn xác.

Ngoài ra, nhiều người tin rằng chỉ cần mua tín chỉ carbon là đã đạt được net zero. Cách hiểu này sai lệch vì bù trừ chỉ là bước cuối cùng sau khi đã giảm phát thải tối đa. Nguyên tắc “giảm trước – bù sau” là điều kiện bắt buộc, nếu không sẽ dẫn đến việc che giấu phát thải thật sự.

Những hiểu nhầm trên nếu không được làm rõ sẽ ảnh hưởng đến nỗ lực chung. Khi hiểu đúng tiêu chuẩn net zero, các tổ chức và cá nhân mới có thể hành động hiệu quả và tránh rơi vào ngộ nhận.

6.2. Các “lỗ hổng” thường gặp: phát thải ẩn, chuyển dịch trách nhiệm, greenwashing

Trong quá trình thực thi net zero, một số lỗ hổng dễ khiến mục tiêu bị sai lệch. Trước hết là tình trạng phát thải ẩn trong chuỗi cung ứng. Nhiều sản phẩm được quảng bá là xanh, nhưng các công đoạn sản xuất hoặc vận chuyển lại tạo ra lượng khí thải lớn. Nếu không kiểm soát toàn bộ vòng đời sản phẩm, kết quả báo cáo sẽ thiếu chính xác.

Một rủi ro khác là chuyển dịch trách nhiệm. Một số doanh nghiệp tìm cách đẩy phát thải sang đối tác ở quốc gia khác, sau đó công bố con số giảm đáng kể cho bản thân. Hình thức này không thực sự giảm lượng khí nhà kính toàn cầu, mà chỉ thay đổi địa điểm phát sinh.

Đáng lo ngại hơn là hiện tượng greenwashing. Đây là hành vi đánh bóng hình ảnh thông qua việc tuyên bố cam kết xanh nhưng không có hành động cụ thể hoặc số liệu minh bạch. Greenwashing không chỉ làm mất niềm tin của xã hội mà còn tạo ra rào cản cho những nỗ lực nghiêm túc.

Để khắc phục các lỗ hổng này, cần áp dụng hệ thống giám sát chặt chẽ và chuẩn báo cáo quốc tế. Khi dữ liệu được công khai, minh bạch và xác thực, mục tiêu net zero mới thực sự có giá trị và đáng tin cậy.

7. Hành động & khuyến nghị để tiến tới Net Zero

7.1. Định hướng chiến lược cho từng nhóm đối tượng

Để đạt được net zero, mỗi nhóm đối tượng trong xã hội đều cần có chiến lược rõ ràng. Chính phủ cần đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng năng lượng sạch, đồng thời ban hành các chính sách khuyến khích sử dụng công nghệ thân thiện với môi trường. Sự hỗ trợ này tạo điều kiện để doanh nghiệp và cộng đồng tham gia tích cực hơn.

Doanh nghiệp giữ vai trò trung tâm trong tiến trình chuyển đổi. Họ cần xây dựng mô hình sản xuất theo hướng kinh tế tuần hoàn, giảm tiêu hao tài nguyên và tối ưu năng lượng. Khi tiên phong thay đổi, doanh nghiệp không chỉ giảm phát thải mà còn nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Cá nhân cũng có thể đóng góp bằng cách thay đổi thói quen tiêu dùng, lựa chọn sản phẩm xanh và hạn chế rác thải nhựa. Những hành động nhỏ hàng ngày, khi cộng hưởng, sẽ tạo ra tác động lớn đến mục tiêu net zero.

Định hướng chiến lược cho từng nhóm đối tượng cần được triển khai song hành, tạo thành một mạng lưới phối hợp. Khi tất cả cùng hành động, mục tiêu net zero sẽ tiến gần hơn và mang lại lợi ích toàn diện cho xã hội.

7.2. Các nguồn tài nguyên, công cụ & tiêu chuẩn tham khảo

Để hành động hướng tới net zero một cách hiệu quả, việc tham khảo các nguồn tài nguyên và tiêu chuẩn quốc tế là điều cần thiết. Trước hết, bộ ISO Net Zero Guidelines cung cấp khung hướng dẫn chung, giúp các tổ chức và doanh nghiệp định hình mục tiêu, lộ trình và phương pháp đo lường. Tài liệu này đã trở thành chuẩn mực được nhiều quốc gia và tập đoàn lớn áp dụng.

Bên cạnh đó, các báo cáo của IPCC đóng vai trò nền tảng khoa học. Thông qua những phân tích chi tiết về biến đổi khí hậu và kịch bản phát thải, IPCC mang lại cơ sở dữ liệu đáng tin cậy để hoạch định chính sách và chiến lược kinh doanh.

Nhiều công cụ đo lường trực tuyến cũng đang được sử dụng rộng rãi. Carbon Tracker hỗ trợ đánh giá rủi ro tài chính liên quan đến phát thải, trong khi Climate Watch cung cấp dữ liệu toàn cầu về khí nhà kính, chính sách và tiến trình thực hiện cam kết. Khi kết hợp những công cụ này, việc theo dõi và điều chỉnh chiến lược sẽ minh bạch và chính xác hơn.

Các nguồn tài nguyên nói trên không chỉ giúp người đọc có thêm thông tin tham khảo, mà còn góp phần bảo đảm mọi hành động đều dựa trên dữ liệu khoa học và chuẩn mực quốc tế. Đây chính là nền tảng vững chắc cho lộ trình đạt mục tiêu net zero.

Net zero không chỉ là một mục tiêu môi trường mà còn là định hướng chiến lược mang tính toàn cầu. Qua việc phân tích khái niệm, cơ sở khoa học, nguyên tắc, lộ trình và các thực tiễn tại Việt Nam cũng như thế giới, có thể thấy rằng hướng đi này vừa cấp thiết vừa khả thi nếu tất cả các chủ thể cùng hành động.

Việc thực hiện net zero sẽ mang lại nhiều lợi ích từ bảo vệ hệ sinh thái, cải thiện sức khỏe cộng đồng cho đến mở ra cơ hội kinh tế mới. Ngược lại, chậm trễ hành động sẽ khiến rủi ro thiên tai và tổn thất kinh tế ngày càng nghiêm trọng hơn. Chính vì vậy, net zero là con đường duy nhất để đảm bảo phát triển lâu dài và ổn định cho xã hội.

Trong tiến trình đó, chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân đều có vai trò riêng, nhưng điểm chung là cần sự minh bạch và sự phối hợp chặt chẽ. Khi hành động được triển khai đồng bộ, mục tiêu cân bằng phát thải sẽ trở thành hiện thực.

Bằng cách nâng cao nhận thức và áp dụng giải pháp phù hợp, Việt Nam có thể vừa tham gia vào nỗ lực toàn cầu, vừa khai thác lợi ích kinh tế từ mô hình xanh. Và để đồng hành cùng quá trình chuyển đổi này, nền tảng timviec365 sẽ luôn là nơi cung cấp thông tin nghề nghiệp đáng tin cậy, hỗ trợ người lao động tìm kiếm cơ hội trong các lĩnh vực liên quan đến tương lai bền vững.