Những khó khăn khi học ngoại ngữ, nguyên nhân và giải pháp

1. Những khó khăn khi học ngoại ngữ điển hình nhất và những nguyên nhân 

1.1. Những khó khăn khi học ngoại ngữ của người nước ngoài

Có vùi đầu hàng giờ trong thư viện để luyện nghe, chép từ vựng tiếng Anh và ghi nhớ cách viết từng chữ cái tiếng Nhật và dành nguyên cả kỳ nghỉ hè để đăng ký khóa học ngoại ngữ và căng não với những đề luyện thi trong khi bạn bè cùng trang lứa đang thư giãn, thì có thể bạn mới thấu hiểu được hết những khó khăn, trở ngại của việc học ngoại ngữ từ đầu như thế nào. Là một cá nhân đã trải qua những khó khăn về từ vựng, cách phát âm, và việc học nói, bạn có thể đồng cảm với những rắc rối mà tôi đang đề cập ở dưới và được một chút kinh nghiệm để vượt qua chúng.

1.1.1. Nỗi ám ảnh mỗi giờ học ngoại ngữ ở giai đoạn đầu

Như đã nhấn mạnh, việc bắt đầu khai phá những điểm mới của ngôn ngữ mẹ đẻ là tiếng Việt qua từng thời kỳ đã là điều không phải dễ dàng, chưa nói gì đến một thứ ngoại ngữ lạ hoắc về cách phát âm, cách viết, mà chỉ một giờ lỡ mất tập trung thôi là xem như mọi cố gắng trước đó đều như đổ sông đổ biển.

Việc không ôn luyện kỹ càng và không có người định hướng đúng đắn ngay từ những ngày đầu chính là nguyên nhân dẫn đến nỗi ám ảnh với môn học. Đặc thù sau mỗi giờ học ngoại ngữ ở Việt Nam chính là kiểm tra. Việc chỉ tập trung vào những bài kiểm tra kiến thức khi học sinh nắm chưa vững hoặc không được giải đáp những khó khăn dẫn đến tâm lý sợ sệt vì lo sợ bạn bè chê cười hay thầy cô quát mắng. Đặc biệt, đối với những người không có năng khiếu về ngoại ngữ hoặc không có đủ điều kiện tiếp cận với tài liệu, phương pháp học chuẩn, họ sẽ xem ngoại ngữ là “bóng đêm” bủa vây và ảnh hưởng trực tiếp đến nỗ lực học tập ở các môn khác ngày càng chán nản.

1.1.2. Không có môi trường thực hành và điều kiện tiếp cận với phương pháp học ngoại ngữ hiệu quả

Học hiệu quả nhất là tự học. Cha ông ta vẫn nói thế. Tuy nhiên, điều này thực sự khó khăn với những người học ngoại ngữ tại Việt Nam vì không phải ai cũng đáp ứng được những điều kiện về tài liệu, môi trường để tự học ngoại ngữ một cách hiệu quả, nhất là với những ai sinh ra ở nông thôn, vùng có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn. Không quá khó hiểu, khi mỗi lần tổng kết kết quả thi đại học, điểm số cho môn ngoại ngữ ở những tỉnh khó khăn luôn luôn nằm chót bảng. 

Để học ngoại ngữ tốt, trước hết cần học thường xuyên và phải thực hành thường xuyên. Nếu như các bạn ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh có điều kiện tham gia các trung tâm Anh ngữ, đi săn tây tại các phố đi bộ như Tạ Hiện, Bờ Hồ thì tại các vùng nông thôn hay vùng núi vùng sâu, vùng xa như Hà Giang, Yên Bái thì điều này gần như không thể. Đó là chưa kể có sự chênh lệch về sự phát triển kinh tế giữa các vùng kinh tế và các điều kiện về cơ sở vật chất. Những bạn nhỏ ở vùng cao có cuộc sống nghèo, đến bữa ăn còn bữa ngô, bữa sắn thì không thể đáp ứng được những yêu cầu về những tài liệu ngoại học đắt đỏ trên thị trường.

Đến khoảng 70% người học ngoại ngữ tại Việt Nam hiện nay chưa thể tự sắm sanh cho mình những tài liệu luyện nghe, ôn thi, học từ vựng ngoại ngữ hiệu quả mà chỉ phụ thuộc vào nguồn nghe giảng từ giáo viên phổ thông và học từ sách giáo khoa. Tuy nhiên, nguồn tri thức hạn chế này là không đủ để đảm bảo học sinh có thể lĩnh hội đủ tri thức trên con đường thành thạo ngoại ngữ. Thêm vào đó, đa số giáo viên ngoại ngữ Việt Nam (đặc biệt là ở các khu vực nông thôn) không phát âm chính xác,...điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu của học sinh. 

1.1.3. “Điếc” tiếng Anh 

Bạn đã bao giờ bị trượt kỳ thi đầu ra của trường vì kỹ năng Listening bằng không và cảm thấy sợ hãi mỗi lần thầy cô mang Radio đến lớp và bắt nghe để điền từ vào chỗ trống rồi kiểm tra lấy điểm? Nếu có, chúng ta đang đồng điệu với nhau. Và cũng đừng buồn vì điều này nhé, thật ra không chỉ chúng ta mà còn đến hơn 70% những người học ngoại ngữ cảm thấy bất lực trong việc luyện nghe hoặc tiến bộ rất chậm trong việc hiểu được đoạn hội thoại của người nước ngoài nói gì.

Điều này xuất phát từ phương học sai lệch mà rất nhiều người bị “nhồi nhét” trước đó là tập trung vào học ngữ pháp ngay từ khi mới bắt đầu và không có phương tiện để luyện nghe đúng và thường xuyên. Việc người học bị quen với cách phát âm sai trước đó, làm họ trở nên “lạc lõng” với cách phát âm bản địa. Việc nghe và luyện nói phi ngữ điệu từ giáo viên hay bạn bè…khiến người học cảm thấy khó để hình dung được hoạt cảnh từ huống và từ vựng người bản ngữ sử dụng trong câu nói.

1.1.4. Kỹ năng phát âm còn kém

Bạn có thừa nhận rằng khi không nghe thường xuyên và luyện nói thường xuyên với người bản địa hay luyện tập nhiều các kỹ năng tương tác ngoại ngữ trên những tài liệu chính thống, kỹ năng kém nhất của bạn là phát âm. Việc không nghe được hay không nói được tự tin được, nguyên nhân xuất phát từ kỹ năng phát âm bởi lẽ, cách phát âm của những ngôn ngữ trên thế giới rất khác so với tiếng mẹ đẻ của chúng ta. 

Giữa nghe, nói, đọc, viết…nếu được tập trung vào cấu trúc ngữ pháp ngay từ đầu và không có môi trường luyện tập ngay từ đầu…bạn sẽ trở thành những con người thụ động trong việc lĩnh hội kiến thức nghe và nói, trong khi đọc và viết có thể mạnh hơn nếu bạn tập trung và tích cực rèn luyện. Khi phát âm không chuẩn nói cách khác là bị “Việt hóa” bạn sẽ bị lạc quẻ giữa cuộc hội thoại với những người bản địa, vì họ không thể hiểu bạn nói gì. Đây chính là trở ngại lớn trong quá trình học ngoại ngữ của người Việt. 

1.1.5. Thiếu động lực học ngoại ngữ

Dù được đánh giá là thành tố quan trọng làm nên thành công của nhiều người và bắt buộc với một nền giáo dục, tuy nhiên, những minh chứng quá mờ nhạt về những tấm gương thành công về ngoại ngữ khiến không ít người từ bỏ việc lĩnh hội thêm một ngôn ngữ mới. Họ đặt ra những mục tiêu không đủ mạnh và thường đầu hàng trước những khó khăn ban đầu mà không thể đi đến cuối con đường để nhận quả ngọt. 

1.2. Nguyên nhân của những khó khăn khi học ngoại ngữ

Học ngoại ngữ đến thành thạo là một cuộc hành trình dài, khó khăn và yêu cầu sự bền bỉ cao. Dù hằng ngày, hằng giờ, truyền hình vẫn phát đi những tác dụng của việc học ngoại ngữ, tuy nhiên, không nhiều người có thể chinh phục vì những khó khăn làm bản thân họ cảm thấy mệt mỏi. Thật ra, nguyên nhân nằm ngay trong những khó khăn vừa được nhắc đến trên đây. Với người học ngoại ngữ ở Việt Nam, có những nguyên nhân cả chủ quan và khách quan lớn nhất biến việc học ngoại ngữ trở thành nỗi ám ảnh của nhiều người bao gồm: Thiếu điều kiện môi trường thực hành và ngại rèn luyện, thiếu phương pháp học tập đúng đắn, tư tưởng cả thèm chóng chán và chưa có mục tiêu và tham vọng chinh phục ngoại ngữ đủ lớn. 

1.2.2. Ngại giao tiếp

Dẫu biết rằng, môi trường rèn luyện tác động lớn đến năng lực ngoại ngữ của từng người, tuy nhiên, không phải tất cả. Rất nhiều sinh viên đại học khi có điều kiện ra thành phố học tập có đủ cơ hội và điều kiện để luyện tập nghe, nói và gặp gỡ người nước ngoài nhưng trình ngoại ngữ vẫn không được cải thiện. Điều này xuất phát từ thói quen ngại giao tiếp, thiếu chủ động trong việc tìm môi trường, đối tượng thực hành. 

1.2.3. Không dành thời gian cho việc luyện nghe và nghe không đúng phương pháp

“Điếc” tiếng Anh, điếc tiếng Nhật là thực trạng dễ thấy ở nhiều người Việt học ngoại ngữ, việc này ngoài lý do là phát âm sai còn xuất phát từ việc nghe chưa đủ và luyện nghe sai phương pháp. Bạn đã bật Youtube, Radio, VOA, BBC - những nguồn tài liệu bản ngữ chính thống để thẩm thống tiếng Anh và luyện tai chưa? Bạn có thường xuyên nghe nhạc và xem phim nước ngoài không? Bạn đã chép chính tả và ghi lại cách phát âm của từng từ mới trong quá trình học chưa? Hãy trả lời những câu hỏi đó. Nếu câu trả lời là chưa, chắc chắn đây chính là một trong những nguyên nhân làm tình trạng học ngoại ngữ của bạn không được cải thiện. 

1.2.4. Mục tiêu chưa đủ lớn

Mọi trở ngại khi học ngoại ngữ nếu nắm được phương pháp học tập tốt và chuẩn bị đủ tài liệu kết hợp với mục tiêu rõ ràng sẽ trở thành “ngọn nến soi đường giúp bạn chinh phục được những trở ngại”, tiếc thay, mục tiêu của chúng ta chưa đủ lớn để tạo ra những sự thay đổi. Chính những mục tiêu lớn nhỏ trong suốt cuộc hành trình chinh phục ngoại ngữ chính là những động lực giúp bạn tiến bộ. Với những khó khăn và nguyên nhân lý giải này, thì giải pháp dành cho bạn ngay lúc này để nâng cao trình ngoại ngữ của bạn là gì?

2. Những giải pháp khắc phục khó khăn khi học ngoại ngữ 

Mọi trở ngại và khó khăn trong việc học ngoại ngữ chỉ được giải quyết khi bản thân người học xác định được chính xác nguyên nhân và lựa chọn những giải pháp đúng đắn. Với những khó khăn ứng với những nguyên nhân trên, bạn có thể áp dụng ngay những giải pháp được gợi ý dưới đây của Lại Trang để giải quyết triệt để những trở ngại mà mình gặp phải nhé.

2.1. Học từ những cái cơ bản nhất và theo một lộ trình

Để học tập tốt, không ai khác bản thân bạn phải hiểu mình đang ở đâu trên chặng đường học ngoại ngữ. Nếu đã học tập một thời gian dài nhưng không thấy tiến bộ, hãy đi test năng lực qua những đề kiểm tra để xác định trình độ và vạch ra một lộ trình học tập cho mình từ cơ bản. Nếu bạn mới bắt đầu học ngoại ngữ, hãy đi từ cái cơ bản nhất và tập trung vào những kỹ năng tương tác là nói và nghe trước khi học tập trung vào ngữ pháp. Những kiến thức ban đầu dễ giúp bạn duy trì động lực học tập thay vì ôm cả một đống kiến thức đồ sộ và bị ngộp thở trong chúng. 

2.2. Xác định mục tiêu học tập ngoại ngữ rõ ràng

Bạn học ngoại ngữ nhằm mục đích gì? Mục tiêu của bạn khi học tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Pháp là gì? Để đi học? Để đi du học, để thi chứng chỉ hay chinh phục một công việc tốt như phiên dịch, phiên dịch online, giáo viên ngoại ngữ,... Dù là gì đi nữa, cần phải vạch ra mục tiêu rõ ràng và đủ lớn để kích thích bạn vượt qua những khó khăn trong quá trình học tập. Học ngoại ngữ là hành trình gian nan, vậy nên hãy thực sự kiên trì với quyết định của mình nhé.

2.3. Thường xuyên luyện tập là từ khóa

Không có ai một ngày đã thành thạo ngoại ngữ, điều đó đòi hỏi bạn phải kiên trì và luyện tập thường xuyên ở bất kỳ kỹ năng nào. Mỗi người có phương pháp học không giống nhau. Hãy tham khảo và chọn đúng phương pháp học tập phù hợp cho mình. Hãy nhớ, khi nào bạn thực hành đủ, khi đó sẽ hái được quả ngọt. Cố gắng lên nhé.

Trên đây là những khó khăn trong quá trình học ngoại ngữ, nguyên nhân và những giải pháp mà Lại Trang - người từng trải chia sẻ đến các bạn. Mong rằng, những chia sẻ này sẽ thực sự hữu ích và giúp bạn có thể chinh phục được giấc mơ về ngoại ngữ của mình nhé. Đừng bỏ cuộc, luôn luôn cố gắng, thì khó khăn nào cũng sẽ vượt qua thôi.