Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì? Trách mình có trách người?

1. Hiểu “Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì?”

Trước khi tìm hiểu ý nghĩa sâu xa của câu nói trên thì ta có thể hiểu một cách đơn giản về mặt từ ngữ của câu nói này. “Tiên” có ý nghĩa là trước, “kỷ” có ý nghĩa là bản thân, là chính mình, “hậu” là sau và “nhân” có nghĩa là người.

Thông qua việc giải thích về mặt từ ngữ trên thì ta có thể hiểu “Tiên trách kỷ hậu trách nhân” ở đây chính là việc khi gặp một vấn đề gì đó có thể là trong công việc, trong các mối quan hệ xung quanh thì trước khi trách móc hay đổ lỗi cho người khác thì hãy nên xem xét và nhìn nhận về bản thân mình trước đã. 

Thực tế, xét về mặt ý nghĩa, câu nói này hoàn toàn không hề sai. Công việc không thuận buồm xuôi gió, chúng ta thất bại, điều này đầu tiên chính là phải trách bản thân mình vì đã chuẩn bị không kỹ lưỡng, chưa thực sự dồn công sức vào trong công việc. Bởi cho dù có những điều gì hay nhân tố nào tác động vào sau đó khiến cho mọi chuyện không thuận lợi thì chỉ có thể trách bản thân mình chưa thực sự bao quát được mọi việc mà thôi.

Mục đích mà ông cha ta nói ra câu này, có lẽ là để khuyên nhủ cũng như răn dạy con cháu đời sau phải biết nhìn nhận lại chính bản thân mình trước tiên khi gặp vấn đề không tốt, rồi sau đó mới hãng suy nghĩ và đánh giá những người khác có liên quan. Tức là thay vì trực tiếp đổ lỗi cho người khác tại sao bản thân không thử nhìn lại chính mình xem mình đã thực sự làm đúng và làm tốt hay chưa. Nếu bản thân chưa thực sự tròn trách nhiệm thì liệu có đủ căn cứ để trách hay không?

Đây thực sự là một câu nói, một lời khuyên, một bài học mà bất cứ chúng ta, đặc biệt là các bạn trẻ phải suy ngẫm. 

Tham khảo thêm: Cám dỗ là gì? Cách vượt qua cám dỗ trong cuộc đời

2. Khi việc đổ lỗi cho người khác đã trở thành một thói quen

Có thể dễ dàng nhận thấy rằng, hiện nay chúng ta đang quá quen với việc đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho người khác mà quên đi rằng chính bản thân mình có lẽ là nhân tố chính gây ra hậu quả đó. Nếu như hồi bé, bạn vấp vào đồ chơi do mình bày ra, bạn ngã, lúc này các bà các mẹ sẽ vội vàng chạy lại xuýt xoa và “đánh chừa” món đồ chơi, “đánh chừa” cái sàn nhà đã làm bạn đau. Từ đó, dần dần vô tình bạn nhìn nhận mọi chuyện đều không phải lỗi của mình, vì thế, với bạn mọi thứ đều là “trách nhân” mà thôi.

Thế nhưng, bây giờ bạn đã trưởng thành, là chàng trai, cô gái có công ăn việc làm, có suy nghĩ và có quyền tự quyết định bản thân mình. Vậy, liệu bạn cũng sẽ “đánh chừa” tất cả những người, những điều khiến bạn vấp ngã, thất bại như hồi bé hay sao? Như vậy, liệu bạn có thực sự trưởng thành? Có thực sự là một người tài giỏi và có năng lực? Hay chỉ là một con người chỉ biết đổ lỗi cho người khác khi không thể hoàn thành nhiệm vụ?

Thế nhưng, có lẽ, việc thừa nhận bản thân mình sai không phải là điều mà ai cũng có thể làm cũng như thừa nhận một cách khẳng khái được. Bạn là một leader, bạn dẫn dắt một team và rồi team của bạn không đạt chỉ tiêu, bị sếp khiển trách. Bạn sẽ quay lại nạt nhân viên của mình, mắng nhiếc họ và đổ lỗi cho họ vì đã không làm tốt công việc của mình hay là nhẹ nhàng nói chuyện, hỏi vấn đề của các thành viên là gì và rồi tự bản thân mình suy nghĩ lại những điều được chia sẻ đó? 

Thực tế thì khi làm việc nhóm, nếu như thất bại hay thành công thì người leader bao giờ cũng sẽ được lôi ra nói đầu tiên. Vì thế, thay vì trách cứ khiến mọi người mệt mỏi và căng thẳng thì hãy nên trách bản thân mình tại sao không hướng dẫn và sát sao công việc với các thành viên của mình hơn. Vì cho dù thế nào thì bạn cũng vẫn sẽ là người cần chịu trách nhiệm tất cả mà thôi.

Nhất là khi việc trách cứ và đổ lỗi cho người khác khiến bạn thực sự bị quấn trong một vòng luẩn quẩn. Hãy thực sự nghĩ xem liệu việc “trách nhân” có thực sự khiến bạn cảm thấy thoải mái và trở nên tốt hơn? Nếu như gặp một sự việc mà bạn không có ai để đổ lỗi và trách cứ thì bạn sẽ như thế nào?

Đây sẽ là một câu hỏi mà bạn cần đặt ra cho chính bản thân mình và chỉ có bạn mới thực sự có thể đưa ra được câu trả lời chính xác mà thôi.

Tìm hiểu thêm: Muốn thành công hãy tìm kiếm những sai lầm

3. Tự xem xét bản thân giúp bạn tăng giá trị cho chính mình?

“Tiên trách kỷ hậu trách nhân” quả thực là một bài học, một câu nói mà bạn phải luôn ghi nhớ và khắc ghi ở trong đầu. “Trách kỷ” là rất tốt, nhìn nhận bản thân mình, thấy mình sai ở đâu thì bạn sẽ có thể biết được mình cần phải thay đổi, phải sửa chữa ở chỗ nào. Như vậy, bạn mới có thể phát triển hơn nữa, cả về năng lực cũng như nhân cách, đạo đức của bản thân giống như câu nói của Bác Hồ “Có tài mà không có đức thì là người vô dụng”. 

Tự nhìn lại chính bản thân mình, đó là cách sẽ giúp bạn có thể bình tĩnh và suy nghĩ vấn đề một cách sáng suốt hơn. Đồng thời, đây cũng sẽ là cơ hội giúp bạn có thể tự giải quyết được khó khăn của mình. Bạn tự vấn lại bản thân, cảm nhận từ chính trong sâu thẳm tâm hồn mình, và tự hỏi rằng: “Mình thực sự đã làm gì? Điều này có tác động gì đến kết quả đó? Và những người khác đã có sự đóng góp ra sao?” 

Với điều này, bạn sẽ trở nên thoải mái hơn rất nhiều bởi vì bạn đã tìm ra được nguyên nhân của chính mình, điều này khiến bạn không còn cảm thấy muộn phiền nữa. Mà thay vào đó chính là một động lực cho những sự thay đổi một cách tích cực hơn. 

Sâu xa hơn thì bạn có thể nghĩ tới vấn đề phê bình và tự phê bình vẫn được triển khai trong các cuộc họp tổng kết. Việc phê bình được thực hiện khá tốt và có thể nói là phê bình một cách chính xác. Thế nhưng vấn đề tự phê bình lại còn khá hạn chế. Trong khi, tự phê bình mới là điều cốt lõi bạn cần nhận thức và tìm hiểu ở chính mình để có thể trở thành một phiên bản hoàn hảo và toàn diện hơn.

Việc tự suy xét lại bản thân cũng như những vấn đề xảy ra với mình giúp bạn có thể tránh cho việc đổ lỗi cũng như trách cứ người khác một cách oan uổng, đồng thời, giúp bạn có thể dùng cái tâm thiện lành của mình để đối xử với những người khác. Như vậy, bạn chắc chắn có thể thanh thản hơn trong chính tâm hồn mình, thoát được vòng luẩn quẩn oán trách cũng như có thể phát triển với hướng tích cực nhất bằng cách thay đổi những thói, quen, hành vi chưa thực sự đúng của mình.

Tăng giá trị cho chính bản thân mình, tức là bạn cần biết nhìn nhận vấn đề ở chính mình, sau đó mới tính đến những vấn đề hay yếu tố bên ngoài tác động đến nó. Bởi mọi chuyện xảy ra với bạn, dù là may mắn hay thất bại, thì điều đó hoàn toàn do bạn tạo nên và bạn đóng vai trò chủ đạo. Khi biết “tiên trách kỷ hậu trách nhân”, bạn đã phần nào trở thành một người xứng đáng để người khác ngưỡng mộ, nể phục cũng như là một người có giá trị về nhân cách.

CV xin việc

4. Tiên trách kỷ, hậu có nên trách nhân?

Nhìn nhận vấn đề ở chính mình là tốt, nhưng sau đó, liệu có nên trách nhân? Bạn trách cứ bản thân mình xong rồi nên bạn quay ra ăn vạ làng xóm giống như Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao hay sao?

Nói như vậy không có nghĩa câu nói của ông cha ta “Tiên trách kỷ hậu trách nhân” là sai. Mà thực tế thì việc trách kỷ là điều nên làm, còn việc trách nhân sau đó có thực sự cần thiết hay không? 

“Trách nhân” có thực sự giúp thay đổi kết quả của cục diện vấn đề? Khi mọi thứ đã được định đoạt và đi đến hồi kết, bạn tự nhìn nhận lại lỗi lầm ở bản thân mình thế rồi bạn lại tiếp tục quay ra “trách nhân” để rồi tình cảm tan vỡ chỉ vì những câu trách vô ý? Thực tế thì việc “trách” ở đây chỉ thực sự phù hợp với bản thân mình mà thôi, bởi “trách” sẽ thường đi theo là “móc”, liệu những lần sau bạn cứ “trách” rồi lại “móc” lại những vấn đề cũ? Tại sao không thay việc “trách” ấy bằng những lời dặn dò, khuyên nhủ cũng như một sự hướng dẫn tận tình và sát sao hơn để vấn đề đó không bị lặp lại lần sau trong những trường hợp tương tự?

Nếu như bạn thực hiện được điều đó thì với bạn, trong những trường hợp lần sau đó, việc trách cứ người khác không còn là điều mà bạn quan tâm cũng như chú ý hay muốn thực hiện nữa. Bởi việc “trách kỷ” giúp bạn có thể phát triển toàn diện hơn, “trách nhân” đôi khi lại khiến bạn gặp những vấn đề đau đầu hơn rất nhiều. Và thay vì “trách nhân” thì hãy là những lời tâm sự và sự hướng dẫn kỹ càng sẽ đem lại một hiệu quả tích cực hơn rất nhiều. 

Là một người toàn vẹn thì bạn cần biết trách kỷ, như vậy là rất tốt. Còn với việc trách nhân, thực sự là không cần thiết. Giống như Menis Yousry - Tiến sĩ tâm lý học nổi tiếng đã viết trong cuốn sách “Tìm lại chính mình” của mình: “Những người luôn đổ lỗi cho người khác là những người không bao giờ thành công, bởi bạn sẽ không thể biết mình thất bại ở điểm gì để lần sau còn rút kinh nghiệm.” Thực sự điều này rất đúng, bởi khi bạn lựa chọn việc đổ lỗi cho người khác thì đồng nghĩa với việc bạn “từ chối” cho mình cơ hội để phát triển theo hướng tích cực hơn.

Ai trong đời cũng sẽ đều phạm những sai lầm của riêng mình. Thế nhưng, điểm khác biệt giữa những người thành công và thất bại đó chính là việc biết tự nhận lỗi của chính mình hay không. Những người thành công khi gặp thất bại họ luôn cho rằng đó là tại mình và mình chưa thực sự tốt nên dẫn đến điều này. Đây là một sự khác biệt hẳn về cách suy nghĩ cũng như hành vi giữa người sẽ có thể vươn tới những chân trời mới và người chỉ có thể ngồi mãi ở đáy giếng mà thôi.

Hơn hết, việc tự nhận lỗi và trách nhiệm ở chính mình còn cho thấy bạn là một người can đảm khi dám thừa nhận lỗi lầm. “Đánh kẻ chạy đi chứ không ai đánh kẻ chạy lại”, biết tự nhìn nhận những sai lầm ở bản thân là một sự dũng cảm để bạn thay đổi chính mình, có một thói quen và văn hóa ứng xử văn mình hơn. Và đặc biệt, đó cũng sẽ là một cơ hội mới được mở ra cho sự dũng cảm mà bạn đã có được.

“Tiên trách kỷ hậu trách nhân” có lẽ sẽ là một bài học đáng để các bạn suy ngẫm và tự nhìn nhận lại chính mình mỗi khi nhắc tới câu nói này. Mong rằng, với những chia sẻ trên đã giúp các bạn hiểu được Tiên trách kỷ hậu trách nhân là gì và qua đó có thể hình thành cho mình một văn hóa ứng xử cũng như một thói quen văn minh, tốt đẹp hơn. Việc phát triển bản thân trở thành những phiên bản tốt hơn mỗi ngày là điều mà ai cũng mong muốn, vì thế, đừng từ bỏ cơ hội thay đổi chính mình chỉ vì mải mê “trách nhân” hay “hờn dỗi” và “đổ lỗi”với những điều xung quanh mình nhé!