Quy tắc dịch tài liệu chuyên ngành và những khó khăn khi dịch

1. Dịch tài liệu chuyên ngành được hiểu như thế nào?

Máy móc và công nghệ có hiện đại và phát triển đến đâu cũng không thể thay thế được vai trò của con người trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch thuật. Mã hóa thông tin bằng cách đọc - hiểu - phân tích và sau đó là chuyển đổi ngôn ngữ là mô hình và đồng thời cũng là quy trình làm việc khái quát nhất đối với công việc dịch tài liệu chuyên ngành. 

Không đơn thuần là dịch các thông tin đơn thuần mà dịch tài liệu chuyên ngành đòi hỏi ở một biên dịch viên cần phải có cả kiến thức - kỹ năng - kinh nghiệm về nghiệp vụ dịch thuật ngôn ngữ và kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực mà họ đang làm việc. 

Để dịch các tài liệu chuyên ngành thì biên dịch viên phải có vốn từ vựng, nắm được các cấu trúc và thuật ngữ chuyên ngành,...thì mới có thể truyền tải lại được nội dung một cách chính xác nhất. 

Nếu bạn vẫn chưa tưởng tượng ra được dịch tài liệu chuyên ngành là làm gì thì dưới đây là một số những ví dụ về dịch tài liệu chuyên ngành như: Tài chính, xây dựng, giáo dục, công nghiệp, công nghệ thông tin, điện, y, vận tải, môi trường, nông nghiệp,....và còn vô số loại lại liệu thuộc các lĩnh vực khác nhau. Mỗi lĩnh vực trên sẽ có hệ thống từ vựng, thuật ngữ và cách thức sử dụng ngôn ngữ riêng. 

2. Tài liệu chuyên ngành cần dịch được phân chia như thế nào?

Căn cứ vào các lĩnh vực trong đời sống xã hội tài liệu chuyên ngành có thể được chia ra thành 4 nhóm lĩnh vực dịch thuật lớn đó là: Nhóm lĩnh vực dịch thuật về kinh tế - xã hội; Nhóm lĩnh vực dịch thuật khoa học xã hội; Nhóm lĩnh vực dịch thuật hành chính - pháp luật và nhân sự và cuối cùng là nhóm lĩnh vực dịch thuật nghiên cứu các loại luận văn - luận án - khoa học. 4 nhóm lĩnh vực dịch thuật lớn này lại được chia nhỏ thành các loại tài liệu chuyên ngành nhỏ hơn trong đó. 

2.1. Nhóm lĩnh vực dịch thuật tài liệu chuyên ngành về kinh tế xã hội

Nhóm dịch thuật tài liệu chuyên ngành về kinh tế xã hội được chia nhỏ thành các lĩnh vực chuyên ngành đó là: Dịch thuật tài liệu chuyên ngành về văn hóa, lịch sử; Tôn giáo và các loại hình tín ngưỡng; Chính trị và xã hội; Kế toán - kiểm toán; Thương mại; Quản trị nhân lực; Thương mại; Chứng khoán; Kinh tế đối ngoại; Bảo hiểm; Tin tức và các sự kiện; Tiếp thị - Truyền thông và quảng cáo; Dịch vụ du lịch và khách sạn; 

Bên cạnh đó còn có các lĩnh vực liên quan khác như: Lĩnh vực quảng cáo dạng tờ rơi, Voucher và Catalogue; Tổ chức sự kiện; Lĩnh vực kinh tế - xã hội; Báo - tạp chí; Website; Thể dục - thể thao; Tài chính - Ngân hàng; Văn học. 

2.2. Nhóm lĩnh vực dịch thuật tài liệu chuyên ngành về khoa học kỹ thuật 

Lĩnh vực dịch thuật chuyên ngành về khoa học - kỹ thuật được chia nhỏ thành các lĩnh vực như: Tài liệu dịch thuật chuyên ngành khoáng sản; Điện - điện tử; Công nghệ thực phẩm; Cơ khí chế tạo; Dạng tài liệu hồ sơ thầu; Khai thác các loại khoáng sản; Y học; Tài liệu hồ sơ bệnh án và hồ sơ thuốc; Toán - hóa - sinh và Vật lý học; Sản xuất - chế biến và lắp ráp; Môi trường; Hướng dẫn kỹ thuật; 

Tiếp theo là các lĩnh vực tài liệu chuyên ngành như: Kỹ thuật ô tô; Môi trường; Thực phẩm vi sinh; Vật lý nguyên tử; Công nghệ thông tin; Công nghệ sinh học; Công nghệ hóa sinh; Chế biến sản xuất; Nội soi - y tế; Hàng không; Thủy - hải sản; Nội tiết y học; Công nghệ thực phẩm vi sinh;...

Việc làm Biên - Phiên dịch tại Hà Nội

2.3. Nhóm lĩnh vực dịch thuật tài liệu chuyên ngành về hành chính - pháp luật và dân sự

Đối với nhóm lĩnh vực dịch thuật tài liệu chuyên ngành về hành chính - pháp luật và dân sự được chia ra thành các tài loại liệu chuyên ngành cụ thể như sau: Thư - email; Hợp đồng, Văn bản quy phạm; Báo giá; Các thông tư và nghị định được quy định trong các văn bản pháp luật; Chứng từ trong ngành thương mại; Bằng tốt nghiệp; Các loại bảng điểm và học bạ; Các loại tài liệu về hồ sơ du học; Các loại hồ sơ pháp lý; Hồ sơ năng lực công ty; Hồ sơ hải quan; 

Bên cạnh đó còn có các loại tài liệu chuyên ngành về chứng chỉ - bằng cấp; Đơn xin việc CV xin việc và sơ yếu lý lịch; Các loại báo cáo như: Báo cáo thuế, tài chính; Các loại tài liệu công chứng bao gồm chứng minh thư, sổ hộ khẩu, giấy khai sinh và giấy chứng nhận về nguồn gốc và xuất xứ của hàng hóa; 

2.4. Nhóm lĩnh vực tài liệu chuyên ngành về nghiên cứu các loại luận văn - luận án - khoa học 

Đối với nhóm lĩnh vực dịch thuật này biên dịch viên phải đáp ứng được các yêu cầu đối với các dạng kiến thức hàn lâm và học thuật cao. Cụ thể, các loại tài liệu dịch chuyên ngành bao gồm các lĩnh vực như sau: Nghiên cứu khoa học; Dịch thuật chuyên đề; Các loại luận văn như: Quản trị kinh doanh, tài chính ngân hàng và kinh tế; Nông - lâm - thủy hải sản, Báo chí - truyền thông, công nghệ thông tin;

Ngoài ra còn có các loại tài liệu chuyên ngành khác như đồ án và các loại khóa luận tốt nghiệp; Tài liệu về các phát minh và sáng chế, báo cáo khoa học,...

Kiến thức là vô tận và việc làm dịch thuật cũng không vì thế mà không thể bị bó hẹp và cản trở bởi bất kỳ các yếu tố nào. Khi các lĩnh vực dịch thuật tài liệu chuyên ngành trở nên đa dạng hơn đó cũng chính là cơ hội cho các biên dịch viên có thể thử thách, rèn giũa bản thân mình với khả năng ngôn ngữ trong từng lĩnh vực khác nhau.

Cho dù bạn làm việc bằng ngôn ngữ nào? Và trong lĩnh vực gì? Thì trong quá trình dịch thuật ngôn ngữ để đạt được kết quả cao nhất biên dịch viên cần phải làm việc theo một quy trình và đáp ứng được các quy tắc trong dịch thuật. 

Việc làm Biên - Phiên dịch tại Hồ Chí Minh

3. Dịch tài liệu chuyên ngành cần đảm bảo những quy tắc gì? 

Một bài dịch chuẩn, chất lượng, giúp người đọc hiểu được ý nghĩa của văn bản gốc thì biên dịch viên cần đảm bảo thực hiện theo 3 nguyên tắc dịch thuật như sau: 

Nguyên tắc thứ nhất: Dịch sát nghĩa - bản dịch sản phẩm cần đảm bảo dịch sát nghĩa so với bản cần dịch -bản gốc. Đây không chỉ là nguyên tắc làm việc khi dịch mà còn là đạo đức nghề nghiệp đối với công việc của một biên dịch viên. 

Người dịch cần đọc kỹ bản dịch, hiểu được rõ ý mà tác giả muốn truyền đạt và sử dụng ngôn ngữ để có thể truyền đạt lại ý của tác giả trong văn bản gốc, không dịch sai lệch hoặc bịa đặt thông tin trong quá trình dịch, đảm bảo đúng các ý không thừa không thiếu ý. 

Nguyên tắc thứ 2 - dịch chính xác: Người dịch cần có thể sử dụng các công cụ hỗ trợ như các loại từ điển giấy, từ điển online, phần mềm, ứng dụng hỗ trợ dịch để đảm bảo về mặt ngữ nghĩa của từ trong các văn cảnh/hoàn cảnh/tình huống cụ thể. Chính việc xác định được các từ ngữ phù hợp chính là việc làm đảm bảo tính chính xác cho bản dịch. 

Nguyên tắc thứ 3 - diễn đạt lại bằng việc sử dụng các từ ngữ hay và ý nghĩa: Một bản dịch không chỉ cần đúng - chính xác về mặt nội dung mà còn cần phải đáp ứng được tính thẩm mỹ về mặt hình thức. Nhiệm vụ của người biên dịch viên không chỉ là truyền đạt lại thông tin một cách đầy đủ, chính xác đến độc giả mà còn cần phải làm sao cho bản dịch có tính hấp dẫn, và thu hút sự chú ý của độc giả. 

Dịch tài liệu chuyên ngành không phải là công việc dễ dàng với người mới bắt đầu. Tuy nhiên đây cũng không phải là một công việc quá khó khăn đối với người đã có kinh nghiệm làm việc trong nghề. Dù bạn là người mới bắt đầu, đã có kinh nghiệm, lĩnh vực, ngôn ngữ mà bạn chọn trong dịch thuật là gì? Thì bạn cũng không thể bỏ qua được 3 quy tắc trong dịch thuật như trên. 

4. Những khó khăn mà dịch thuật viên có thể gặp phải khi dịch tài liệu chuyên ngành? 

Những thuật ngữ chuyên ngành khó hiểu chính là những trở ngại lớn nhất trong quá trình dịch thuật mà một dịch thuật viên có thể gặp phải. Nếu bạn chỉ đơn thuần học ngôn ngữ và không có một chút kiến thức nào về một trong những lĩnh vực bạn cần dịch thì việc dịch các tài liệu chuyên ngành càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Bạn phải học và nghiên cứu, tìm hiểu và đào sâu để có thể tìm ra được nguồn gốc của thuật ngữ đó, sau đó áp dụng vào bản dịch một cách linh hoạt nhất. 

Sự khác biệt trong phong cách ngôn ngữ được sử dụng đối với từng lĩnh vực cũng là những bài toán hóc búa dành cho bạn. Bạn cần tìm ra các lời giải phù hợp để tìm ra đáp án chính xác nhất. “Nhập gia tùy tục” bạn không thể sử dụng phong cách ngôn ngữ một cách phóng khoáng và tự do của lĩnh vực truyền thông đem đi áp dụng trong một bài dịch thuộc lĩnh vực pháp luật được. Chính vì vậy mà dịch thuật viên cũng cần phải thích nghi một cách nhanh chóng với loại phong cách ngôn ngữ mà đo ly đóng giày cho từng lĩnh vực cụ thể. 

Văn hóa ngôn ngữ trong từng bản dịch chính là rào cản tiếp theo trong quá trình mà bạn thực hiện bản dịch tài liệu chuyên ngành. Việc dung hòa được hai ngôn ngữ với hai luồng văn hóa hoàn toàn khác nhau để làm ra một bản dịch với ý nghĩa và nội dung thống nhất cũng là một điều không hề dễ dàng. 

Để khắc phục được khó khăn này biên dịch viên cần có sự am hiểu về văn hóa ngôn ngữ một cách sâu sắc thì mới có thể chuyển hóa ngôn ngữ một cách dễ dàng, mà vẫn có thể đảm bảo truyền tải được ý của tác giả trong ngôn ngữ nguồn và cách hiểu và nhìn nhận vấn đề theo văn hóa ngôn ngữ của độc giả trong ngôn ngữ đích. 

Việc làm dịch thuật

5. Một số lưu ý trong quá trình dịch tài liệu chuyên ngành

Như vậy, có thể thấy rằng để dịch được các tài liệu chuyên ngành thì dịch thuật viên cần phải đảm bảo thực hiện đầy đủ theo các bước, các quy tắc làm việc một cách nghiêm túc thì mới có thể làm ra được một bản dịch đáp ứng được các tiêu chí mà khách hàng đưa ra. 

Bạn có đang mong muốn để trở thành một dịch thuật viên với công việc dịch tài liệu chuyên ngành? Ngôn ngữ có phải là thế mạnh và là sở trường của bạn? Và đặc biệt nếu bạn là một người ham học hỏi, yêu thích việc tiếp thu thêm các kiến thức mới thì công việc dịch tài liệu chuyên ngành sẽ là lựa chọn thú vị dành cho bạn đấy. 

Hãy khó tính với bản thân và kỹ tính với từng công đoạn làm việc để có thể làm ra được các sản phẩm dịch thuật chuyên ngành với chất lượng tốt nhất. Một bản dịch đúng - đủ - hay sẽ không chỉ giúp cho dịch thuật viên có được sự thuận lợi trong công việc mà còn giúp cho họ có một thương hiệu vững chắc hơn. Hơn nữa từ chính những sự khó tính đó đổi lại dịch thuật viên sẽ nhận được một khối lượng kiến thức và kinh nghiệm làm việc vô cùng hữu ích. 

Việc làm nhanh

Như vậy, thông qua bài viết dịch tài liệu chuyên ngành như trên hy vọng đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích, phục vụ cho quá trình dịch thuật của các bạn một cách thuận lợi hơn. Đừng bỏ qua các quy tắc khi thực hiện dịch bằng bất cứ ngôn ngữ nào? Lĩnh vực nào các bạn nhé.