Thu ngân sách nhà nước là gì? Cùng tìm kiếm câu trả lời

1. Những điều cần biết về thu ngân sách nhà nước

1.1. Tìm hiểu khái niệm thu ngân sách nhà nước là gì?

 Trước hết, để tìm hiểu khái niệm về thu ngân sách nhà nước, ta cần hiểu ngân sách nhà nước là gì? Ngân sách nhà nước là tất cả các khoản thu, chi dự toán của nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định. Đồng thời, được quản lý nghiêm ngặt bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Ngân sách là một phần quan trong trong tài chính nhà nước.

 Từ đó ta có thể hiểu: Thu ngân sách nhà nước là việc nhà nước huy động nguồn tài chính vào ngân sách nhà nước để phục vụ nhu cầu chi tiêu của một quốc gia và nó chỉ bao gồm những khoản tiền mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho đối tượng nộp được huy động. Như vậy, ta có thể thấy, hầu hết các khoản thu ngân sách nhà nước đều mang tính chất cưỡng bức và một phần khác được lấy từ các nguồn thu ngoài thuế.

 Như vậy, thu ngân sách nhà nước thể hiện rõ ràng mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước xã hội và phát sinh trong quá trình huy động tiền tệ để hình thành quỹ tiền tệ tập trung. Theo luật ngân sách nhà nước được ban hành vào ngày 20 tháng 3 năm 1996 và sửa đổi vào năm 2024 thì ngân sách nhà nước của Việt Nam bao gồm: 

 - Thuế, phí, lệ phí do các tổ chức và cá nhân nộp theo quy định của pháp luật

 - Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước

 - Các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân

 - Các khoản viện trợ như dự án ODA...

 - Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật. 

 Cần lưu ý là không tính vào thu NSNN các khoản thu mang tính chất hoàn trả như vay nợ và viện trợ có hoàn lại. Vì thế, các văn bản hướng dẫn Luật NSNN (Nghị định 60/2024/NĐ-CP ngày 06/6/2024 của Chính phủ và Thông tư 59/2024/TT-BTC ngày 23/6/2024 của Bộ Tài chính) chỉ tính vào thu NSNN các khoản viện trợ không hoàn lại; còn các khoản viện trợ có hoàn lại thực chất là các khoản vay ưu đãi không được tính vào thu NSNN. Như vậy, thu ngân sách nhà nước là sự phân chia nguồn tài chính quốc gia giữa nhà nước với chủ thể trong xã hội dựa trên quyền lực nhà nước, nhằm giải quyết hài hòa các lợi ích kinh tế, xuất phát từ yêu cầu tồn tại và phát triển của bộ máy nhà nước cũng như yêu cầu thực hiện các chức năng nhiệm vụ kinh tế xã hội của nhà nước.

Tuyển nhân viên tài chính

1.2. Đặc điểm thu ngân sách nhà nước 

 Thu ngân sách nhà nước bao gồm các đặc điểm như sau:

 - Thu ngân sách nhà nước là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Mọi khoản thu của nhà nước đều được thể chế hóa bởi các chính sách, chế độ và pháp luật của nhà nước;

 - Thu ngân sách nhà nước phải căn cứ vào tình hình hiện thực của nền kinh tế; biểu hiện ở các chỉ tiêu tổng sản phẩm quốc nội GDP, giá cả, thu nhập, lãi suất, v.v...

 - Thu ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp là chủ yếu.

 - Thu ngân sách theo hai phương thức: tự nguyện và bắt buộc

 - Nội dung thu ngân sách nhà nước bao gồm:

 + Thu thuế: Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho nhà nước do luật quy định đối với các pháp nhân và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước. Thuế phản ánh các quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội,thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa nhà nước với các pháp nhân và thể nhân trong phân phối các nguồn tài chính và là công cụ cơ bản thực hiện phân phối tài chính.

 + Thu phí và lệ phí: Phí và lệ phí là khoản thu do nhà nước quy định có tính chất bắt buộc, nhưng mang tính đối giá, nói một cách dễ hiểu, người dân phải trả tiền cho những dịch vụ được hưởng từ nhà nước. Hình thức phí và lệ phí có tính chất pháp lý thấp hơn nhiều so với thuế. Cụ thể, phí gắn với việc thu lại một phần hoặc toàn bộ chi phí đầu tư đối với các dịch vụ công cộng hữu hình, còn lệ phí gắn với việc thụ những lợi ích trong việc cung cấp các dịch vụ hành chính, pháp lý cho các cá nhân và pháp nhân.

 + Các khoản thu từ các hoạt động kinh tế của nhà nước: Các khoản thu này bao gồm: Thu nhập từ vốn góp của nhà nước vào các cơ sở kinh tế có vốn góp thuộc sở hữu nhà nước; tiền thu hồi vốn tại các cơ sở của nhà nước; thu hồi tiền cho vay của nhà nước. Ngân hàng thương mại có vốn đầu tư nhà nước, các công ty tài chính, tổ chức tín dụng và các doanh nghiệp có phần vốn góp của nhà nước, làm ăn có lãi góp phần làm giàu ngân sách nhà nước.

 + Thu từ hoạt động sự nghiệp: Các khoản thu có lãi và chênh lệch từ các hoạt động của các cơ sở sự nghiệp có thu của nhà nước.

 + Thu từ bán hoặc cho thuê tài nguyên, tài sản thuộc sở hữu nhà nước: Khoản thu này mang tính chất thu hồi vốn và có một phần mang tính chất phân phối lại, vừa có tính chất phân phối lại, vừa có tác dụng nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản quốc gia vừa tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Các nguồn thu từ bán hoặc cho thuê tài sản, tài nguyên, thiên nhiên; thu về bán tài sản thuộc sở hữu nhà nước.

 + Thu từ phạt, tịch thu, tịch biên tài sản: Các khoản thu này cũng là một phần thu quan trọng của thu ngân sách nhà nước và được pháp luật quy định...

2. Vai trò thiết thực của thu ngân sách nhà nước

 Vì liên quan đến sự vận hành của nền kinh tế nước nhà cũng như sự phát triển xã hội nên thu ngân sách nhà nước nắm giữ vai trò vô cùng quan trọng mà, cụ thể như:

Thu ngân sách nhà nước giúp đảm bảo các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và đáp ứng nhu cầu chi tiêu của cả một bộ máy nhà nước. Có thể nói, ngân sách nhà nước là một trong những quỹ tiền tệ tập trung quan trọng nhất, dùng để giải quyết các vấn đề liên quan đến chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, hành chính, an ninh quốc phòng,…  Từ nhu cầu thiết thực và vai trò quan trọng này mà việc tăng thu ngân sách nhà nước rất cần thiết, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của nền kinh tế tài chính vĩ mô, không chỉ có ở một bộ phận mà còn toàn thể quốc gia, dân tộc, là trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức. Thông thường, các khoản thu ngân sách nhà nước đều bắt nguồn từ các khoản thuế của khu vực sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Vì vậy, cần tăng sản phẩm quốc dân, thúc đẩy nền kinh tế phát triển tăng nguồn thu ngân sách nhà nước, đảm bảo sự phát triển bền vững quốc gia.

 Thông qua việc thu ngân sách, nhà nước ta thực hiện điều tiết kinh tế - xã hội, hạn chế yếu kém, tăng cường các mặt tích cực, giúp tăng phát triển hiệu quả hoạt động của nó, từ đó, nhà nước có thể dễ dàng kiểm soát cũng như điều tiết nhằm định hướng cơ cấu kinh tế, định hướng người tiêu dùng. Ví dụ: với những ngành mới phát triển, thì nhà nước sẽ giảm thuế, đưa ra các chính sách khuyến khích thúc đẩy.

 Ngoài ra, thu ngân sách nhà nước còn đóng vai trò quan trọng trọng việc điều tiết thu nhập của các cá nhân thông qua hình thức thuế. Từ đó, làm giảm khoảng cách giàu nghèo, tạo điều kiện ổn định cuộc sống của những người có thu nhập thấp.

Việc làm Tài chính tại Hồ Chí Minh

3. Những nhân tố ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước

 Có rất nhiều nhân tố tác động đến thu ngân sách nhà nước bao gồm cả chủ quan và khách quan:

 - Thu nhập GDP bình quân đầu người: Đây là một trong những nhân tố quyết định đến mức động viên của ngân sách nhà nước, phản ánh trực tiếp tốc độ tăng trưởng kinh tế, khả năng tiết kiệm, mức tiêu dùng của một quốc gia. Vì thế, GDP càng cao, chứng tỏ nền kinh tế của nước đó càng phát triển, giàu mạnh, và ngược lại, những nước có thu nhập bình quân đầu người GDP thấp thì có nền kinh tế chậm phát triển, cuộc sống của người dân có phần khó khăn hơn.

 - Tỷ suất doanh lợi trong kinh tế: đây là chi tiêu phản ánh hiệu quả của đầu tư phát triển kinh tế, tỷ suất này càng lớn thì nguồn tài chính càng lớn,do đó thu NSNN phụ thuộc vào mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước. Bên cạnh đó, sự tác động của kinh tế thị trường thế giới đến xuất, nhập khẩu, giá cả,…có ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách nhà nước.

 - Tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên: Chúng ta có thể thấy rằng, một nước giàu có tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản sẽ có nền kinh tế phát triển vượt bậc thông qua hoạt động xuất-nhập khẩu. Đồng thời đây cũng là yếu tố quan trọng làm tăng thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng trực tiếp đến nâng cao tỷ suất thu.

 - Tổ chức bộ máy thu ngân sách nhà nước: Đây là một trong những nhân tố quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến một bộ máy thu ngân sách nhà nước gọn nhẹ, làm việc hiệu quả sẽ tránh được tình trạng thất thu cũng như đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà nước.

Việc làm Tài chính tại Hà Nội

4. Giải pháp tăng thu ngân sách nhà nước 

 Để tăng nguồn thu ngân sách nhà nước, phục vụ cho nhu cầu chi tiêu cần thiết và phát triển kinh tế thì nhà nước cần có các giải pháp thiết thực để tiến hành tăng thu ngân sách nhà nước. các giải pháp chúng ta có thể nghĩ tới gồm: 

 - Một là, trong khi khai thác, cho thuê, nhượng bán tài sản, tài nguyên quốc gia tăng thu cho ngân sách, nhà nước cần phải dành kinh phí chính đáng để nuôi dưỡng, tái tạo và phát triển các tài sản, tài nguyên ấy, không làm cạn kiệt và phá hủy tài sản, tài nguyên vì mục đích trước mắt.

 - Hai là, chính sách thuế phải vừa huy động được nguồn thu cho ngân sách nhà nước, vừa khuyến khích tích tụ vốn cho doanh nghiệp và dân cư.

 - Ba là, chính sách vay dân để bù đắp thiếu hụt ngân sách nhà nước phải được đặt trên cơ sở thu nhập và mức sống của dân.

 - Bốn là, dùng ngân sách nhà nước đầu tư trực tiếp vào một số doanh nghiệp quan trọng trong những lĩnh vực then chốt, nhằm tạo ra doanh thu tài chính, lợi nhuận - nguồn thu ngân sách mới.

 Mong rằng, với những chia sẽ thiết thực của timviec365.vn trên đây sẽ giúp người đọc trả lời câu hỏi: thu ngân sách nhà nước là gì? Từ đó, biết được vai trò quan trọng của hoạt động này và trách nhiệm cũng như nghĩa vụ của bản thân đối với thu ngân sách nhà nước.